Энэбишийн Баярмаа уран зохиолын чиглэлээр “Хэрсүү хайрын цэцэг”, “Чамдаан би хайртай” зэрэг номуудыг туурвиж, хувь хүний хөгжил, сэтгэл судлалаар “Анзаарч чадвал амьдрал сайхан”, “Амжилтын төлөвлөгөө”, “Ухаалаг сонголт” номуудыг Англи, Солонгос хэлнээс орчуулжээ. 25 насандаа 7 номыг өлгийдөн авч, уншигчдын танил болоод байсан тэрээр сүүлийн 5 жилд хэлж ирдэггүй өвчин, сэтгэлзүйн хүнд үеүүдтэйгээ тэмцэлдэж, өөрийгөө ялан дийлсэн юм. “Одоо цагт амьдрах урлаг”, “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” хэмээх хос бүтээлээр уран бүтээлийн замдаа эргэн ороод байгаа зохиолч, сэтгэл судлаач Э.Баярмаатай цөөн хором ярилцлаа.

Сайн байна уу? Та манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулна уу? Ямар мэргэжилтэй вэ? Ямар чиглэлээр уран бүтээл туурвиж байна?

-Миний анхлан  сонгож эзэмшсэн мэргэжил бол сэтгүүлч. Дараа нь Англи, Солонгос хэлний орчуулагч мэргэжил эзэмшсэн. Боловсрол судлалын магистр зэрэгтэй. Хамгийн сонирхолтой нь би өөрийнхөө жинхэнэ хүсэл мөрөөдлийг хамгийн сүүлд нь олсон. Сэтгэл судлалын салбар миний зүрх сэтгэлийг бүрэн татдаг. Энэ салбарт би дурласан гэж хэлж болно. Сэтгэл судлалын чиглэлээр суралцаад 7 жилийн нүүр үзжээ. Уран бүтээлийн хувьд хүний хөгжил, сэтгэл зүйн чиглэлээр Англи, Солонгос хэлнээс ном орчуулдаг. Саяхан найм болон ес дэх хос номоо өлгийдөн авлаа.

Олон өөр мэргэжил эзэмшсэн мөртлөө яагаад сэтгэл судлалд тэгтлээ татагдах болов? Энэ салбарт хөл тавихад юу нөлөөлсөн бэ?

-Хувь хүний хөгжлийн чиглэлээр ном орчуулж эхэлснээс хойш сэтгэл судлалын салбарт бага багаар татагдах болсон. Энэ чиглэлээр бичсэн дэлхийн том зохиолчдын номуудыг уншиж, орчуулах үедээ тэндээс сэтгэлийн дэм, урам зориг авч, амьдрал, үзэл бодлоо өөрчлөн шинэчилдэг байсан. Хэн нэгний хэлсэн үг, бүтээсэн ном миний амьдралд өөрчлөлтийг бий болгож чадаж байгаа шиг би ч бас бусдын сэтгэлд гэрэл гэгээ авчирч чадах хүн болохсон гэх хүсэл төрсөн л дөө. Сэтгэлийн энэ дуудлага маань намайг сэтгэл судлалын салбар луу хөтөлсөн байх.

Та сэтгэл судлалын чиглэлээр суралцаад 7 жил болжээ. Таныг мэргэжлийн сэтгэл судлаач болсон гэж ойлгож байна.

-Уг нь баклаврын зэргээс эхэлж суралцаад эцэст нь докторын зэрэг хамгаалдаг байтал би эсэргээр нь замнаж байна. Солонгос улсад сэтгэл судлалын доктортант байсан. Гэвч суралцаж байх хугацаандаа шууд докторт суралцах нь буруу гэдгийг мэдэрч Солонгостоо магистрын зэрэг рүү улиран суралцсан. Магистраар улиран  суралцах шаардлагагүй, шууд доктороо хамгаалж болно гэж сургууль маань зөвлөж байсан ч надад мэдлэггүй, хоосон диплом биш, амьдрал дээр бусдын сэтгэлийг анагааж чадах мэдлэг чадвар хэрэгтэй байсан учраас Солонгос улсад магистраар эхнээс нь суралцсан. Тэр үед ах маань нас барж, миний биеийн байдал ч таагүй байсан тул сургуулиа төгсөхөөсөө өмнө эх орондоо ирсэн.

Ирээд МУИС-д сэтгэл судлалын магистарт дахин элсэн суралцсан. Гэтэл дахиад төгсөж чадаагүй байтал “өнчин тархины хавдар” гэх өвчинтэй нүүр тулж сургуулиасаа гарсан. Хүсэл тэмүүлэл минь оргилж байхад бие минь хөдлөх ч тамиргүй байхын шаналал, олон жилийн хугацаанд өвчинд нухлагдаж нийгэмд хүний тооноос хасагдах мэт зовлонг мэдрэх надад үнэхээр хүнд байсан. Түүнээсээ шалтгаалж удаан хугацаанд сэтгэл гутралд өртөж үзсэн. Хүмүүс сэтгэл гутралд орлоо гэж тоглоом маягаар ярих нь их дуулдах юм билээ. Сэтгэл гутрал гэдэг амны зугаа биш. Одоо би сэтгэл судлалын баклаврт суралцаж, төгсөх дөхөж байна. Доктороос авахуулаад баклавр хүртэл ухран суралцаж байгаа сонирхолтой түүхтэй. /Инээв/

Их бэрхшээлтэй тулгарч яваа юм байна даа?

-Олон бэрхшээлийг давж, зүтгэж байж олж авсан амжилт илүү үнэ цэнэтэй байдаг. Бие, сэтгэлийн шаналалыг өөрийн биеэр давж үзнэ гэдэг сэтгэл судлаач болох гэж буй хүнд хамгийн үнэтэй туршлага шүү дээ.  Ядаж л сэтгэл гутралын үед ямар ч зөвлөгөө нэмэргүй, наад тал нь сэтгэл засал хийх шаардлагатай гэдгийг өөрийн биеэр мэдэрч үзнэ гэдэг том давуу тал. Сэтгэл судлалын зарим онолыг өөрийн биеэр мэдрээд туулах боломж олгосон нь бараг бурхны бэлэг гэлтэй.

Таны харж байгаагаар сэтгэл судлалын салбарын хөгжил манайд ямар түвшинд байгаа вэ?

-Мэдээж өндөр хөгжилтэй орнуудтай харьцуулах юм бол сэтгэл судлалын салбар Монголд “түүхийгээрээ” байгаа. Сэтгэл судлалын талаар олон нийтийн ойлголт ч бүрэн төлөвшөөгүй байна. Гэхдээ үе үеийн сэтгэл судлаач, эрдэмтэн багш нар минь үржил шимтэй сайхан хөрс суурийг бэлтгэж өгчээ. Энэхүү хөрсөн дээр үр тарих үүрэг өнөөгийн сэтгэл судлаач залуусд оногдож байна. Харин өнөөгийн бидний тарьсан үрийг хойч үеийн сэтгэл судлаачид минь услан ургуулах болно. Аливаа хөгжилд цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр заавал хэрэгтэй.  

Одоо таны шинэ уран бүтээлийн талаар ярилцъя. Хэвлүүлээд удаагүй байгаа хос номынхоо талаар танилцуулна уу? Энэ номыг хэн уншвал зохимжтой вэ?

-“Одоо цагт амьдрах урлаг”, “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” нэртэй ихэр номоо өлгийдөн авлаа. Мэдээж хос ном учраас хоёуланг нь уншвал сэтгэл зүйд илүү өндөр үр дүн өгнө. Зүрх сэтгэлээ өнгөрснөөс чөлөөлж, ирээдүйн төлөө хий дэмий санаа зовохоос ангижирч, одоо цагтаа сэтгэл амар, үр бүтээлтэй амьдрахыг хүссэн хүн бүхэн “Одоо цагт амьдрах урлаг” номыг уншиж болно. Энэ ном бол хувь хүний хөгжлийн чиглэлд хамаарна. Харин “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” ном бол сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны үндэстэй ойлголтыг энгийн, ойлгомжтой хэлбэрээр бичсэн, сэтгэл зүйн зөвлөгөөнөөс бүрдсэн ном гэж хэлж болно.

Сэтгэл зүйн зарим нэг асуудлаа өөрөө шийдвэрлэж, зан харилцаагаа зохицуулж, хүссэн үедээ сөрөг сэтгэл хөдлөлөөс ангижирч сурахыг хүссэн хүмүүст “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” номыг санал болгож байна. Сэтгэл судлаач, доктор Г. Сарантуяа болон сэтгүүлч, яруу найрагч, доктор Л.Мөнхтөр багш нар маань номын редактороор ажилласан. Ном бол хэсэг хугацаанд хэрэглээд элэгдэж дуусах эд хогшил биш, хүний сэтгэлийн орон зайд үүрд үлдэх оюуны үнэт өв болохоор агуулга, орчуулга, найруулга зүйн шаардлагыг өндөр түвшинд хангаж ажиллахыг зорьдог. Тиймээс тухайн салбарын эрдэмтэн доктор болон багш нараар шүүн тунгаалгасан юм. 

Олон төрлийн сэдэв байдаг. Тэр дундаас яагаад дээрх хоёр сэдвийг сонгох болов? Тухайлбал, номынхоо нэрийг Одоо цагт амьдрах “урлаг” гэж тодотгосоны учир?

-Бусадтай харилцаж буй орчноосоо эхлээд нийгмээ хүртэл мэдэрч байж, хүмүүсийн сэтгэл зүйн хэрэгцээ тодорхой болдог. Хамгийн нийтлэг зүйлийг хэлэхэд, Өнгөрсөн таагүй явдлаа дурсан шаналж, эсвэл ирээдүйнхээ төлөө санаа зовдоггүй хүн гэж бараг үгүй. Бид бүгд л өнгөрсөн болон ирээдүйн төлөө сэтгэл зовж, өнөөдрөө мартсан байдаг. Одоо цагаа умартсан байдаг. Тиймээс одоо цагтаа сэтгэл тайван ажиллаж, амьдарч буй хүнийг эрж олоход ховор болж. Нийгмээрээ л хаашаа ч юм яарсан, бухимдсан, түгшсэн чиг хандлагатай болжээ.

Энэ чиг хандлагын эсрэг тайван ажиллаж, хөдөлмөрлөж, илүү үр бүтээлтэй амьдрах боломжийг таниулах хүсэл минь “Одоо цагт амьдрах урлаг” номыг бичих гараа болсон доо. “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” ном ч бас нийгмийн амьдрал дундаас төрсөн. Сэтгэл хөдлөлөө зөв зохицуулж чадахгүй байгаагаас шалтгаалан зовж буй хүмүүс энэ нийгмээр дүүрэн байна. Сөрөг сэтгэл хөдлөлөөс ангижирч, сэтгэл зүйн хувьд тайван, амгалан, аз жаргалтай амьдрах хэрэгцээ хүн бүрт бий шүү дээ. Энэ л эрэлт хэрэгцээн дээр  үндэслэж, бүтсэн ном юм даа.

Номын хавтсанд “Эмхэтгэн орчуулсан Э.Баярмаа” гэж бичжээ. Угтаа та номын зохиолч нь шүү дээ?

-Нэг зохиолчийн ном сонгож аваад бүтнээр нь орчуулахад тухайн зохиолчоос зөвшөөрөл авах шаардлагатай болдог. Энэ нь чирэгдэл ихтэйгээс гадна зарим талаар уншигчдад өгөөж муутай байх нь бий. Тиймээс ижил чиг үүрэгтэй олон номоос эмхэтгэн гол санааг нь авч орчуулах нь илүү баялаг агуулгатай ном бүтээх боломж олгодог. Өөрийн санаанаас зохиосон зүйл байхгүй, Англи, Солонгос  эрдэмтдийн номоос эш татан орчуулж байгаа учраас өөрийгөө зохиолч гэх нь зохимжгүй шиг санагдсан. Гэхдээ олон номыг эмхэтгэн найруулж, шинэ ном бүтээнэ гэдэг нэг номыг бүтнээр нь орчуулснаас илүү их цаг хугацаа, хүч хөдөлмөр шаарддаг. Жишээлбэл “Сэтгэл хөдлөлөө жолоодох урлаг” номыг бичихэд Англи, Солонгос хэл дээр бичигдсэн 20 орчим номыг ашигласан. Хувь хүний хөгжил, сэтгэл судлалын номууд хэр их судалгаатай бичсэнээс хамаарч уншигчдад үр өгөөжтэй байдаг.

Та цаашид сэтгэл судлалын салбарт ямар ажил амжуулахаар төлөвлөж байгаа вэ?

-Одоогоор би хувь хүний хөгжил, сэтгэл зүйн www.uram.mn сайтыг эрхлэн гаргаж, хувь хүний хөгжлийн сургагч багшаар ажиллаж байна. Цаашид сэтгэл судлаачийн өдөр тутмын ажил хийнэ гэж төлөвлөөгүй. Лекц, сургалт, номоороо дамжуулан олон нийттэй харилцах бодолтой байгаа. Миний суурь мэргэжил сэтгүүлч учраас сэтгүүлч болон сэтгэл судлаач гэсэн хоёр мэргэжлийн зааг дээр ажиллаж байна. Өөрөөр хэлбэл, олон нийт болон сэтгэл судлаачдын дунд гүүр байх болно.

Сэтгэл судлалын ойлголт хэтэрхий мэргэжлийн нэр томъёогоор дүүрсэн байдаг учраас олон нийтэд ойлгомжгүй байх нь түгээмэл. Гэтэл тэр ойлгомжгүй нэр томъёоны цаана хүний амьдралыг цоо шинээр эхлүүлж чадах гайхамшиг нуугдаж байдаг.  Тэр ойлгомжгүй байдлыг зөөлрүүлж, сэтгэл судлалын ойлголтыг олон нийтэд ойлгомжтой байдлаар хүргэхэд анхаарч ажиллах болно.

Таны цаашдын уран бүтээлд улам их амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.

Сэтгүүлч: Б.Батхолбоо