1. ИНТЕРНЭТ

Хүн төрөлхтний гайхамшигт ололт болох интернэт нь хүний амьдралын чанарыг дээшлүүлж, гайхалтай үр дүнгээ өгсөөр байна. Дэлхийн хөгжлийг интернэт үүсэхээс өмнө болон дараах үе гэж ангилж ч болхоор тийм чухал хүчин зүйл боллоо.Мэдээлэл, мэдлэгт суурилан баялаг бүтээж буй энэ эрин үед интернэт нь баялагийн нэгэн эх сурвалж болсон төдийгүй хүний амьдралын үндсэн хэрэгцээ болох мэдээллийг хүртэх, түгээх хамгийн энгийн хэрэгсэл болж хөгжив. Шинэ зууны амьдралыг интернэтгүйгээр төсөөлөхөд бэрх болж хүмүүс интернэт ашиглан хэрэгтэй мэдээллээ олж авах (google, yahoo, msn), хоорондоо холбогдох (Viber, Skype, g-mail), үзэл бодлоо илэрхийлэх (twitter, facebook, blogs), худалдаа, төлбөр тооцоо хийх (e-bay, PayPal), сурч боловсрох (e-learning, e-education), мэдээлэл хадгалах (Dropbox, Rapid Share), байршил тодорхойлох (GPS), интернэтээр ажил хийх, хамтран ажиллах бүх хэлбэрээр ашиглаж байна.

Интернэт ашиглаж чаддаггүй бол бичиг үсэггүй хүнтэй адилд тооцогдох хэмжээнд хүрлээ. Интернэт ашиглаж, мэдээлэлтэй байгаагынх нь амьдрал хөгжиж дэвжиж, амьдралын чанар нь сайжирж, харин интернэтгүй нь боломжийг ашиглаж чадахгүй байна. Интернэт нь хэвлэл мэдээлэл, харилцаа холбоо, нийгмийн харилцааг цоо шинэ хэлбэрт шилжүүлж хувьсган өөрчиллөө.

Интернэтгүй байх нь нэг асуудал боловч интернэтгүйг дагаж үүсэх олон асуудлыг анзааралгүй өнгөрч болохгүй юм. Интернэтгүйгээс үүдэж боловсрол, нийгмийн харилцаа, өөрийгөө илэрхийлэх, ажлын байр олох зэрэг үндсэн хэрэгцээнүүд хязгаарлагдмал хүрээнд орж, цахим үйлчилгээнд хамрагдаж чадахгүйгээс үүдэж нийгмийн түгжрэл бухимдал, зардал чирэгдлийг илүү нэмэгдүүлж байна. Ийнхүү интернэт нь бүх асуудалд нөлөөлж байгааг тул улс орнууд интернэтжүүлэх асуудалд анхаарал хандуулсаар байна.

Харин Монгол улсын хувьд 2.8 сая хүнээс 2.4 сая хүн нь no connectionбайгаа бөгөөд мэдээллийн хүртээмжийн хомсдол их байна. Интернэтгүйн гол хохирогч нь орлого багатай хотын захын гэр хороолол, алслагдсан дүүрэг, аймаг сум, орон нутгийн иргэд болоод байна. Мэдээллийн тэгш бус хүрэлцээ нь нийгэмд харилцан адилгүй давхрагуудыг бий болгож заагалдаг бөгөөд үүнийг олон улсад “Digital divide” буюу “Цахим зааг” гэж нэрлэдэг.

2. ЦАХИМ ЗААГ

Улс орны хөгжлийн нэг хүчин зүйл нь иргэдийн мэдээллийн тэгш хүртээмж, тэгш оролцоо юм. Ардчилсан нийгэмд хүн мэдээлэлд үндэслээд сонголт хийдэг. Тиймээс мэдээллийн сувгийн тэгш хүртээмжийг бий болгох хэрэгтэй. No connection байгаа иргэд хөгжлөөс улам бүр хоцорч амьдралын чанар улам бүр муудаж байна. Гэр хороололы иргэд орлого багатай, дэд бүтэцгүй, ус дулаан байхгүй, харилцаа холбоо байхгүй. Технологитой учир тусам илүү өндөр зардалтай амьдарч байна.

Мэдээлэлгүй хүн боломжуудаа алддаг. Интернэт, ядуурал хоёр шууд хамааралтай. Интернет хэрэглэж чаддаг ба чаддаггүй 2 оюутан Их сургуулиа яг адилхан А үнэлгээтэй төгсөхөд, интернэт хэрэглэж чаддаг нь ажилд ороод амьдрал баталгаажаад явчихна. Хэрэглэж чаддаггүй нь ажилд орж чадахгүйгээсээ ажилгүй, орлогогүй хэвээрээ үлдэнэ. Энэ оюутны хувьд хэрэглэж чаддагүйдээ буруу биш, хэрэглье гэсэн ч байхгүйдээ л буруу нь байгаа юм.Интернэтээр авч болох наад захын үйлчилгээнд хамрагдаж чадахгүйгээсээ болж банк, үүрэн телефон, лавлагааны очер, замын түгжрэлд өдөрт 4- 5 цагийг зарцуулж нийгмийн бухимдалыг улам бүр нэмэгдүүлдэг.

Цахим заагт хамгийн их өртдөг хэсэг бол хүүхдүүд, залуу үеийнхэн юм. Интернэт ашиглаж интертаймент болоод хичээл номоо давтаад, найзалж нөхөрлөөд, хөгжөөд явж байх ёстой атал үзэх юмгүй, ярих утасгүй, интернэтгүйн улмаас цагаа үр дүнгүй өнгөрөөж, сахилгагүйтэж гадуур тэнэж эхлэнэ. Хийх юмгүй уйдсан хүүхдүүд энд тэнд бүлгээрээ цуглаж ПиСи тоглоом тоглоно. Гэрээсээ хол, хараа хяналтгүй учир хонон өнжин тоглож, тамхи татаж, архи дарс ууна, зүй зохисгүй хүмүүст уруу татагдана.

Хүүхдийн гэмт хэргийн тоо жил ирэх бүр нэмэгдэж 2013 оны 3 сарын байдлаар 2012 оны мөн үеийнхээс даруй 290- ээр илүү байна. Хэрвээ Гэртээ connection-той бол гэрээсээ найз нөхөдтэйгээ холбогдож даалгавараа хийнэ, боловсорч хөгжинө. Гэхдээ тэдэнд энэ боломж нь байхгүйн улмаас цахим заагын золиос болсоор л.

Интернэтгүй иргэд нийгмийн харилцаанд оролцож чадахгүйн улмаас өөрийг нь төрд хэн төлөөлж, өөрийнх нь амьдралд хэрэгтэй ямар тушаал шийдвэр гарч байгааг ч мэдэж чадахгүй. Уламжлалт хэвлэл мэдээллээс мэдээ төдий сонсох боловч зөвхөн сонсогч л байж, дуу хоолойгоо хүргэж, санал бодлоо хэлэх боломж нь хязгаарлагдана. Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал нь өөрийнх нь өмнөөс ямар шийдвэрүүд гаргаж байгааг нь мэдэж чадахгүйн улмаас хөгжлийн гол түлхүүр болсон иргэдийн оролцоо улам бүр буурна. Бодит мэдээлэлгүй, цөөн эх сурвалжтай болсон хүн хардаж сэрдэх ихсэнэ, цуурхалд итгэнэ, пропагандад автана. Мэдээлэлгүй байх нь ардчилалын хамгийн том заналхийлэл болдог.

Энэ бол бидний нүдэн дээр байгаа маш том зааг!!! Гуравхан км-ийн наана, цаана цахим зааг ийм өндөр байна. Гэр хороололд амьдардаг гээд интернэтгүй, ажилд орж чадахгүй ядуу хэвээрээ үлдэх үү?! Технологийн эрин зуунд хамгийн наад захын мэдээллийн хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй байсаар байх уу?! Эрчимтэй хөгжлийн гараан дээр ирээд буй 21-р зууны Монгол улс эсгий гэртээ, дэлхий даяны мэдээллийн технологигүй ингээд суусаар байх уу?! Эсвэл мэдээллийн тэгш эрхийг бий болгох арга замыг хамтдаа эрэлхийлэх үү???

3. БЭРХШЭЭЛ

2.4 сая хүн одоог хүртэл яагаад интернэтгүй байна вэ? Монголд интернетийн үйл ажиллагаа явуулдаг 40 гаруй компани байгаагаас 90 хувь нь орон сууцны айлуудыг интернэтээр хангах чиглэлд ажиллаж байна. 10 хувь нь гэр хороололрүү чиглэж ажиллахыг зорьдог боловч гэр хорооллын онцлогоос шалтгаалж хангалттай үйл ажиллагаа явуулж чадахгүй байна. Гэр хороололруу дэд бүтэц хөгжөөгүй,  иргэд нь орлого багатай. Айл бүхэн рүү кабель татах бараг боломжгүй, татлаа гэхэд компаниудад ашиггүй учир хийдэггүй.

3G, утасгүй интернет зэрэг connection алдаг оног байдаг ч өндөр үнэтэй чанаргүйн дээр бүрэн хамарч чаддаггүй. Гуравласан үйлчилгээ, IPTV, HD зэрэг үйлчилгээг хүсээд ч авч чадахгүй бөгөөд, ядаж суурин утас ч байхгүй байна. Энэхүү өндөр өртөгтэй шийдлүүд нь гэр хорооллын иргэдийн хувьд шилний цаанаас мөсөн чихэр долоолгохтой л адил байсан юм. Тиймээс бид өөр шийдлийн эрэлд гарцгаав.

4. ШИЙДЭЛ

Ямар шийдэл байж болох вэ гэдгийг эрж хайж, судалсны эцэст хамгийн тохиромжтой шийдэл нь WiFi байв. Учир нь WiFi нь компьютер, лабтоп, таблет, iPad, ноте, смарт утас гэх мэт бүх төрлийн төхөөрөмжүүдэд холбогдож чаддагаараа давуу байсан юм. WiFi татах зорилгоор нийслэлээс газар хүссэн боловч дэмжих хүн байсангүй. Улаанбаатар Цахилгаан Түгээх Сүлжээнд хандаж гэрлийн шонгуудаар шилэн кабель татуулах юм уу эсвэл шинээр шон босгуулах гэсэн боловч бас л дэмжигдсэнгүй. Гэсэн ч шантралгүйгээр олон талын гарц хайсны эцэст бага зардлаар иргэдийг интернэттэй болгохын тулд иргэдийн оролцоонд тулгуурлан хийх мэргэн санаа олов. Энэ санаагаа NOMAD WiFi гэж нэрлэв.

Ингээд иргэдтэй уулзаж хэлцэл хийж эхэллээ.

“Таны хашаанд бид 1 шон босгоод, WiFi антенаа суурилуулна. Цахилгаанаа танайхаас татах бөгөөд 2 гар утас цэнэглэх хэмжээний цахилгаан зарцуулна. Та антен босгуулж, цахилгаанаар хангаж, антенаа харж хандсаныхаа үр дүнд насан туршдаа үнэ төлбөргүй интернэт ашигла. Харин босгосон антенаас таны хөрш 240 гаруй айл интернэттэй болох юм” гэсэн саналыг тавьсан. Хамгийн гайхалтай иргэд ус агаартай болж байгаа юм шиг л дэмжиж хүлээн авсан бөгөөд иргэдтэй хамтарч хийснээр интернэт нь хямд, чанартай, оршин тогтнох чадвартай болсон.

WiFi- тай антенууд гэрийн хажууд ирснээр өндөр хурд, хамрах хүрээг тэлж чадав. Нэг антен нь 150м-ийн радиуст интернэт цацах чадалтай учир 150м-ийн радиуст байрлах бүх айлууд интернэттэй болов. Дараагийн антеныг 150м-ийн зайтай босгох замаар 1000 антен босгож Улаанбаатар хотыг бүрэн connection-той болгох нь бидний зорилт байв. Энэ байдлаараа бид 2012 оны 5 сар гэхэд 260 антеныг Баян хошуу, Нисэх, Яармаг, Шархад, Дарь- Эх орчимд босгож 250,000 орчим хүн буюу 62,500 өрхийг WiFi тай болгож чадсан. Одоогоор Чингэлтэй, Дэнжийн мянга, Хайлааст орчимд 200 шонг босгож антен суурилуулахад бэлэн болгоод байна. 2013 оны 3 сарын байдлаар бид нийт 460 антен суурилуулж, зорилтоо 50 хувь биелүүлсэн амжилттай ажиллаж байна. Одоо босгосон шонгууддаа антенаа суурилуулчихвал Улаанбаатар хотын гэр хорооллын 50 хувийг интернэттэй болгож чадна. Цаашилвал Улаанбаатар хотыг 100 хувь интернэттэй болгох боломж ч ойрхон байна.

5. ҮР ДҮН

Интернэттэй болсноор хүүхэд залуус чөлөөт цагаа үр бүтээмжтэй өнгөрүүлдэг болж өөрийгөө хөгжүүлэх боломж нь нэмэгдэж байна. Очер, түгжрэлд үрэгддэг байсан цаг хэмнэгдэж иргэдийн бүтээмж нэмэгдэж, амьдралын чанар сайжирлаа. Иргэдийн оролцоо, сэтгэл ханамж нь нэмэгдэж байна. Хөгжлийн үндэс болох мэдээллийн тэгш хүртээмж бий болж байна.

NOMAD WiFi хэрэглэгчдийн сэтгэгдэл:

Иргэн 1 (50 орчим насны эмэгтэй): Манайх гэртээ интернэттэй болсноор хүүхдүүд маань дэмий тэнэхээ больж, оюутан охин маань хичээлдээ эрс сайжирсан.

Иргэн 2 (16 настай хүү): Facebookээр олон гоё найзтай болж, өөрийнхөө мөрөөдөж байсан дугуйланг олж одоо хичээллэж байгаа. Дэлхийн олон гоё вэбүүдээр орж байнга мэдээлэл авдаг болсон. ПиСи тоглохоо ч больсон.

Иргэн 3 (30 гаруй насны залуу): Өмнө нь Солонгосд байгаа ахтайгаа холбогдох гэж интернэт хайгаад л хотын төврүү явдаг байсан бол одоо Монгол Улсын Ерөнхийлөгчтэй хүртэл гэрээсээ л харилцдаг болсон шүү дээ.

Одоогоор NOMAD WiFi санаачлага нь ТED арга хэмжээ болон Дэлхийн Эдийн Засгийн Чуулган зэрэг олон улсын байгууллагуудын талархалыг хүлээгээд байна.

6. ХАМТЫН ШИЙДЭЛ

Цахим заагийн асуудал бол том асуудал. Гэхдээ иргэдийн оролцоо, төрийн дэмжлэг, нийгмийн хариуцлагтай үндэсний хөрөнгө оруулагч компани тэдгээрийн зөв хамтын ажиллагаагаар цахим заагийг шийдээд зогсохгүй улс, нийгмийн хөгжилд бодитой түлхэц болох боломжтой. Төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг бий болгож, хувийн хэвшлийнхний хийж бүтээж байгааг дэмжиснээр Засгийн газрын зардлыг эрс хэмнэж NOMAD WiFi дэд бүтэц дээр үндэслэн цахим засаглалыг хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Нийслэлийн иргэдийн амьдралын чанар нь хатуу дэд бүтцээс гадна мэдээлэл, холбоо харилцааны дэд бүтцээс ихээхэн хамаардаг. Тиймээс хотын үйлчилгээний бүх мэдээллийг цахим болгож Smart city-г бүтээснээр иргэд холбоо харилцааны бүх хэрэгслээр (гар утас, компьютер) ихэнх үйлчилгээг авч, төлбөр тооцоогоо хийж чаддаг болох юм.

7. ХАМТЫН ҮР ДҮН

Бид хамтдаа интернэт бүтээн байгуулалтыг хийж чадсанаар дэлхийн анхны WiFi НИЙСЛЭЛ болж дэлхий нийтэд шинэ туршлага болох юм. Бидний туршлагаас бусад ижил төстэй орнууд суралцан хэрэгжүүлэх боломжтой. Үүнд Пакистан, Энэтхэг гэх мэт алслагдмал сууршилтай орнууд орно.

Бид хамтдаа зөвхөн цахим заагийг шийдээд зогсохгүй интернэт нь улс орны эдийн засгийн өсөлтийг хангагч, нийгмийн хөгжлийг хурдасгагч хүчин зүйл болж байгаа энэ үед цахим засаглалыг эрчимжүүлж төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүртээмжтэй, чирэгдэлгүй, ил тод, нээлттэй болгож аливаа асуудлыг хурдан шуурхай олж илрүүлж, шийдвэрлэхэд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, үнэн бодит мэдээллийг хүнд сурталгүй түргэн шуурхай хүргэх замаар нийгэмд бий болсон авилга, хээл хахуулийн талаарх буруу төлөвшлийг арилгах, иргэдийн төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэн иргэдийн оролцоотой нэр мэдлэгт суурилсан засаглалыг хөгжүүлэх суурь дэд бүтцийг тавьж чадах юм. Улмаар E- gov, E- edu, E- police, E- hospital зэрэгт нэвтрүүлж, цаашлаад 3 хот, 21 аймаг, 334 суманд нэвтрүүлэх боломжтой.

2,7 сая хүн хоорондоо холбогдож чадсанаар бие биенээ сонсож, нэг нэгнийхээ нүүрийг хараад ярьж байгаагаас ялгаагүй болно. Тун удахгүй бид малчны хотоос гар утсаараа дамжуулан өндөр хурдаар интернэтэд холбогдож Монгол улсын үсрэнгүй хөгжил өөд хамтдаа тэмүүлэх болно.

Ж.Лувсандорж
CEO, Нью Медиа Маркетинг ХХК