Хатуу өвөл халирах цаг дор хүн бүрийн сэтгэл гэгэлздэг. Ирж яваа цагийн өнгө, илч гэрлийн дулаанд шингэж, амьтай бүхэн сэргэж, үндэстэй бүхэн ургаж, үртэй бүхэн уяран жаргадаг цаг бол хавар.

Зүрхнийхээ чанадад юу ч юм, нэг л зөөлөн дулаахан, тэр гэхийн аргагүй уярам мэдрэмжийг сэм сэмхэн хүлээдэг нь хүн.  Гэнэт ургах өглөөний нарны илчинд баясан тасралтгүй жиргэх шувуудын хөг эгшиг, сур шиг сунах өдрийн уртад гадаа тоглон инээлдэж хөгжилдөх хүүхдүүдийн дуу чимээ, уулсын тэртээд нуугдан жаргах нарны ээвэр илчинд тэртээг саравчлан суух настангуудын бүүдгэр дурсамжууд, энэ бүхэн хаврын төрх. 

Ургаж нахиалж, соёолж төлжиж буй бүхэн хаврын нар руу тэмүүлдэг. Төрж өсч өндийж буй нялх бүхэн хаврын нараар бүлээсгэн байж эхийнхээ сүүг амталдаг. Урсаж эхэлж буй гол урсац бүхэн, хааяа нэгэнтээ хуйлран салхилах салхи бүхэн өвлийн цасан дор нуугдан хоцорсон хуучин бүхнийг хаман авч одно. Байгаль дэлхийн хог хаягдлыг бас хүний сэтгэлийн шаналлыг хамтад нь тэртээ холд туун одох мэт.

Бүсгүй хүн болгон хаврын цагт бүр ихээр гоёдог. Хасын царайгаа "холцруутах вий" гэж, халуухан уруулаа "омголтох вий" гэж, хөөрхөн алаг нүдээ "үрчлээтэх вий" гэж хаврын хуйсгануур салхитай аалигүйтэн наадаж байж будацгаана. Ханан дахь толиныхоо өмнө эргэлдэн байж гоёцгооно. Сэм сэмхэн өөрийгөө "хөөрхөн болжээ" гэж магтана. Гэнэ гэнэхэн бусдад магтуулах гэж  хичээнэ. Хавар цагт ургаж буй цэцэгсийн дунд "муухай цэцэг" байдаггүйтэй адил, нүүрэндээ инээмсэглэл, сэтгэлдээ баяр тээсэн бүсгүйчүүдийн дунд " муухай бүсгүй" гэж байдаггүй. Бүсгүй хүн цэцэг хоёр яг л адилхан гэдэг. Бусдын нүдэнд гоо үзэсгэлэнгээрээ гайхуулж, хэн нэгний зүрхэнд  хайр халамжаараа шингэдэг болохоор тэд бүгдээрээ л гоё сайхан.

Нялх үрээ тэврэн өхөөрдөн хайрлах бүсгүй хүн бусдаас сайхан. Зүрхэнд нь хайр, сэтгэлд нь сүү ивлэж, харцанд нь баяр бахдал гэрэлтсэн эх хүнээс илүү сайхан нь хаана бий гэж. Тэд энэ орчлонгийн аз жаргалыг хүүхдийнхээ инээдээр хэмжиж, зовлон шаналлыг хүүхдийнхээ нулимсаар орлуулж, сэтгэлд ивэлсэн сүү шиг хайрандаа л нялхарч жаргадаг. Аминаас тасарсан амь, хайраас тасарсан хайр болохоор тэд зүрхнээс зүрхэнд урсах их хайр энхрийллээ мэдэрдэг. Эхээ гудчин хөхөх хурга ишиг, нүдээ нээж ядан ялархах нохойн гөлөг, талд дэгдэн тоглох янзагыг хүртэл харахдаа өөрийнхөө үр шиг өхөөрдөн энхрийлж хошуугаа цорвойлгон хайрлана. Цадсан сэтгэлдээ үнэгчлэн зүүрмэглэх тэдний хажууд хэн чангаар хашгирч зүрхэлнэ гэж? Хайр сүү хоёр хамтдаа ивлэсэн хавар цаг шиг хайлган нь хаана бий гэж?

Бүсгүй хүн болгон хавар цагт бүр ихээр хайрлуулахыг хүсдэг. Нялхарч төлжсөн хаврын цагт хүн болгон л сэтгэлдээ уярч нялхардаг. Бүх л сайхан гайхам бүхэн ирж яваа, урд минь байгаа мэт санагдах тусам өөрийн эрхгүй л сэтгэл баярлана. Бас инээмсэглэнэ.  Юу г ч юм бэ хүлээнэ. Хэн нэгэнд нэг л сайхан үг хэлмээр, эсвэл хэн нэгнээс хайр, талархлын үг сонсмоор. Бас сайхан хайртай учирч, түүндээх эрхэлмээр. Хаврын анхны бороон дунд хөтлөлцөн алхмаар. Өөрөөрөө л гоёж бусдад инээмсэглэн талархах бүсгүй хүн ямагт сайхан харагддаг. Хааяадаа аалигүйтэх чинь хүртэл сайхан харагддаг. Бүх юмс үзэгдэл сэргэж, ургаж цэцэглэж, байгаль дэлхий хүртэл үзэсгэлэн гоогоороо гайхуулж байхад юундаа ч гуних билээ.  Хааяадаа хаврын хуйсгануур салхи шиг сэтгэл жиндэж байвч нэг л мэдэхэд тайвширч орхино. Нэгэнтээ муу зүйлээс болж сэтгэл хиртэж байвч хаврын намираа бороонд угаагдаж орхих.Сэтгэлд хиргүй, нүүрэнд гуниггүй хавар цаг гэгч дэндүү ариухан мэт.

Бүх л юмс сэргэн мандаж байх хавар цагаар "бүсгүйчүүдийн баяр" тэмдэглэдэг нь тохиолдлын ч хэрэг биш байх. Бүсгүй цэцэг 2 ав адилхан байдаг болохоор ингэж тохиогоо биз.  Цэцэгс дэлгэрэх цагаар бүсгүй түүндээ цэцэгсийн баглаа бэлэглэ хэмээн таацуулаа биз. Нэгэн өдөр бүсгүй чамайг ертөц даяараа магтан дуулж, бахархаг гэж ивээгээ биз.  Нэгэн өдөр хайраа халамжаар даруулан байж "хайртай шүү ганцхан чамдаа" гэж зүрхнээсээ хэлэг гэж тааруулаа биз. 

Бүсгүй минь гоёлоо өмсчих. Цэцэг тэвэрсэн бүсгүй, цэцэг дэлгэрсэн хавар шиг гайхам сайхан нь хаана бий гэж. Сэтгэлийн чанад дахь гунигаа мартаж орхиод ханатлаа бүжиглэ. Шаналал гэдэг нэгэн зуурынх юм. Харин сэтгэлийн баяр гунигаа сархадаар бүү даруулаарай. Сэтгэл итгэл хамтдаа хиртдэг юм. Согтож гундсан цэцэгсийг харсан бил үү бид. Гоо үзэсгэлэнгээ хиртээж орхисон цэцэгсээс муухай нь хаана бий гэж? Бүсгүй минь зөвхөн л бүжиглэ, газар баясдаг юм.  Бас хүмүүс баяарладаг юм.

Бүсгүй хүн хаврын улирал хүйн холбоотой. Цэцэг бүсгүй 2-оос гайхам сайхан үзэсгэлэнтэй нь хаа ч үгүй. Сайхан баярлацгаагаарай, монгол бүсгүйчүүд минь.

Ханрууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах
e-mail:  gala_mn@yahoo.com