Санамж: Доорх мэдээлэл нь лекцээс тэмдэглэж авсан тул эмх цэгцгүй байвал хүлцэл өчье.

 

Хаан ухаан

 

Монгол хүн болохуйн энэрэнгүй чанар

 

Нинжин сэтгэл

1.     Уян хатан =Амьдралд = сайн муу – амьдралыг ойлгох

2.     Ууч өршөөнгүй = Амьдралд = зөв буруу – амьдралыг ухаарха

3.     Өрөвч зөөлөн = амьдралд = ядарсан, чадарсан, зовлон, жаргал – амьдралыг таних.

 

Шашин нь

1.     Хүн үзэл – Хүнийг хүн ухаан болгодог ухаан

2.     Гэгээн үзэл – Амьдралаас сайн сайхныг олж харахыг гэгээн үзэл

 

Монгол суу ухаанд

Тэнгэр үзэл- байгаа юмыг байсан газар нь байлгахыг сургадаг

 

Шашин

Хүмүүс нэг нэгнээ хайрлахыг сургадаг.

Шашны тэргүүн. Хүмүүс яагаад буруу амьдраад байгааг судласан.

 

Хүн хүн болгохыг судласан

 

Орчлонгийн үндсэн зүй

 

Хүн сайн муу зүйлийг үзнэ. Өөртөө талстуудыг бүрдүүлдэг. Талст бий болох тусам

 

Хүн нэгэндээ

1.     Төвөг болох ёсгүй

2.     Гай гэм болох ёсгүй

3.     Зовлон шаналал болох ёсгүй

 

Харна- нүдээр харах

Үзнэ- амьдралыг туулаад үзчихсэн.

 

Зовсон хүн л Зовсон хүний зовлонг хуваалцана.

 

Биет хүн биеэрээ зүйрлүүлдэг

Үрт хүн үрээрээ зүйрлэдэг

 

Уян хатан хандахтаа

Мэдвэл зохихдоо

Мэдэрвэл зохихтой өгөх ёстой.

 

Амьдралын үзэгдлүүд дээр уян хатан хандах хэрэгтэй.

Буруу

 

1000 уучлал гэгээрлийн эхийг бүрдүүлнэ.

 

Монголчууд шийтгэж хүмүүжүүлдэггүй

Уучилж өршөөж хүмүүжүүлдэг

 

Гал ХАТУУ- Давтаж болдоггүй, нугалж болдоггүй, хугалж болдоггүй

Гал УЯН ХАТАН-  Асдаг, бадардаг,

 

Өөрийнхийгөө гэвэл

Хүнийхийг асар

 

Хамгийн хүчирхэг хатуу хүмүүс уян хатан байж чаддаг.

 

Худлыг мохоох эртэй бай

Сөхрөх биш сөгдөж чаддаг

 

Уян хатан

Хэн ухаантай хүнээс уян хатан чанар гарна

Хэн ухаантай хүнээс у

 

Ухаантай бөгөөд хүчирхэг хүн бусдыг уучилж чаддаг

 

Эвлэрэх нь чухал болохоос нэг нь буруутан болох нь чухал биш

 

 

Байшин, машины мөнгөө төлөх гэж яваад үхдэг.

Амьдрал нь өөрөө бясалгал болдог

 

Хэрэгтэй хэрэггүй зүйл

 

Амьдралаар, байгалаар багшлуулдаг байсан

 

Гэр дотор нь

Хэнээс ч хамааралгүй амьдарч байсан.

1943 мэргэжилтэй

 

 

Амьдралын шинж чанарыг ойлгох

Мөн чанарыг ухаарах

Амин чанарыг таних

 

Эдийн элбэрэлээс сэтгэлийн элбэрэл

 

Гудамжинд гарсан хүмүүсийн ихэнхи нь гомдол тээсэн бдг. Төр засагтаа, хамт олондоо, гэр бүлдээ … Гомдолыг уучилж өршөөж л арилгадаг

 

Нэг нь хайрлаа байвал шаналан болно

Хоёр биенээ хайрлавал хайр болно

 

Эр хүний

Эр

Ур

Үр

 

Сүлжихүйн тэнгэр

 

 

Ашигч – амбиц ярих

Хамтрагч – ажил хэрэгч

Нөхөр – амьдрал ярьдаг хүн

Найз – сэтгэл ярьдаг хүн. Найдаж болох хүн

 

Хэнд хайр энэрэл асрал өгнө. Тэр хүндээ чи үгүйлэгдэнэ.

 

Амьдрал үнэнээр өлсдөг.

 

Ашиг ямар арга замаар орно

Тэр арга замаар гарна.

 

Хүнээ байсан

Монголоо алдсан.

 

Монголчуудын суу ухааныг шинжлэх

Гомдлын хорт хавдар

Уучилж чадахгүй байвал өөрийгөө зовоогоод байдаг

Ажил

Монгол ухаан

Ажил дээр ч гэсэн.

Мод

Сэтгэлийг хөгжүүлдэг

Сэтгэлийг илүү хүчирхэг

 

Ам мурийвч элэг мурийхгүй

 

 

Сургалт 13

Монгол хүн болохуйн хайрлахуйн шинж

 

Бусадын оршин тогтнохын төлөөх дэм тусыг хайр гэнэ

 

 

Хайр

1.     Дэм- Их өгөөмөр – Сэтгэлээр

a.     Нэмэрлэхүй

b.     Өгөхүй

c.      Зориулахуй

2.     Тус – Их халамж – Гэгээрлээр

a.     Энэрэхүй

b.     Элбэрэхүй

c.      Түшихүй

3.     Ач – Их уучлал- Ухаанаар

a.     Хүлээн авахуй

b.     Хүлцэн тэвчихүй

c.      Хүргэн золиослохуй

 

Юу байна түүгээрээ дайл

Юу ч баййхгүй бол үгээрээ

Үг ч байхгүй бол сэтгэлээрээ

 

 

Зочин. Ирэхдээ заавал жижиг бэлэгтэй ирнэ. Шууд өгөхгүйгээр тухлаж суугаад сэтгэлээ нээх үедээ гардуулж өгдөг.

Шууд задалдаггүй Цааш нь тавьна.

Явахад нь бас бэлэг өгдөг.

 

сохроосоо

Өгье гэвэл ганцаасаа

 

Гэгээрэл бол зөв сайн сайхан хоёрын нэгдэл.

 

Хүлээн авах гэдэг бол хүлээн зөвшөөрөх биш

 

Бүх зүйлд сайн, муу, өнгөрсөн ирээдүй гэж бий.

 

Их зорилго, их үйл хэрэг их золиос бий болгодог

Хатан золоислохуйг өгдөг

 

Амьдралыг гэрээрлээр засахуйн ухаан

 

 

13. Монгол хүн болохуйн цэвэр  ичитмгий чанар

 

 

Цэвэр

1.     Үнэн- Яг байгаагаар нь олж харж мэдрэх

2.     Шударга- Яг байгаар нь илэрхийлэх

3.     Ариун- Үнэн, зөв, шударга, сайн сайхныг баримтлах, хэрэгжүүлэх.

 

Мэдээд байдаг хэрэгжүүлдэггүй

Итгэл үнэмшил байхгүй учраас хэрэгжүүлдэггүй.

 

БҮгдээрээ тийм байгаа юм чинь байгаа гэж ярьдаг

Бүгд үхвэл чи дагаад үхэх үү

 

Бүгдээрээ тийм байх тусам чи тэндээс өөр байх ёстой

 

Итгэл үнэмшил- Үзэл бодол дээр  – Мэдлэг дээр – Мэдээлэл

 

Би оршихийн тулд таны өөрийн хичээл зүтгэл хэрэгтэй

 

Үйлдэл болж дадал зуршил, зан төлөв болж хэрэгжих ёстой.

 

Хэн нэгэн хийхгүй бол хэн ч хийхгүй

Нэг нэгэн нь хийгээд эхлэвэл бусад нь дагаад эхлэнэ.

 

Тулах цэг нь та өөрөө болох ёстой.

 

Үнэн дандаа ялдаг

Шударга дандаа ялдаг

Ариун дандаа ялдаг

 

Үнэнд гүйцэгдэнээ

 

Хайр үнэн ариун байхыг номлогдог ч яагаад гэдгийг нь тайлбарладаггүй.

 

 

Хэн нэгнээс хамаарч өөрөөсөө холдож амьдрах биш, өөрөө өөрлүүгээ нүүж амьдрах хэрэгтэй.

 

 

Ичимтгий

 

1.     Зөв буруугийн мэдрэмжтэй

 

2.     Үнэн худлын мэдрэмжтэй

3.     Ариун бузрын мэдрэмжтэй

Монголчууд цэвэр ичимтгий зангаар зөв буруугийн мэдрэмжийг төлөвшүүлдэг байсан ба

Бүх зүйлээ дэлгэсэн хүний үнэ цэнтэй, нандин зүйл үгүй болно гэлцдэг

Дэг журам хэмжээ- г хэлж байна.

 

Бошго- Хүнд тулган хүлээлгэсэн зүйлийг хэлдэг.

 

Нүцгэн хүүхнүүд

Нус шүлс цэр

 

Монголчууд зулайг оюун билгийн цэг гэж үзэн малгай, толгойн боолтоор хамгаалж, хүйс орчмыг амьдралын эрчмийн цэг гэж бүсээр хамгаалдаг байв.

Бэлэг эрхтэнг -

 

Нууж хаах зүйл байхгүй. Үнэт зүйлгүй болчихож бга юм.

 

Амьд хүн амьд хүнийхээ дээгүүр явдаггүй

Хүний толгой дээгүүр алхдаггүй

Бурханруу хөлөө жийдэггүй.

 

Бөгсний бузар

Улаан мах

Мөнгөний бузар

Хар хэл ам

Хараат жатга

Хүнд гэмт хэргүүдийн дээд нь бузар

 

Байж боломгүй зүйлийн тухай бузартай яригддаг

 

Тархины ухаарлыг зөв залах нь сэтгэлийн гэгээрэл байдаг.

 

НҮГЭЛ гэдэг үгээр л хүмүүжүүлдэг байсан.

 

Нэг хэсэг амьдралаас тасарч үз

 

өөрийгөө амьдралаас тусгаарлаад

өөртөө 7 хоног зарцуулаад өөртэйгээ ажилла.

Аар саархан асуудалд орооцолдоод тархи өөрлүүгээ ажилладаггүй

Гадагшаа л ажиллаад бн. Тэр яаж байгаа бол, эн яаж байгаа бол гээд л.

 

Худлыг мохоо

Бурууг гэсгээ

Бузарыг гишгэл

 

өөртөө өөртөө шударга хүн хэрэгтэй.

 

өөрөө өөрлүүгээ нүүнэ

Чиний дотор чамайг бүтээсэн гэрэл байгаа. Тэр гэрэлрүүгээ нүүхийг хэлж бн.

 

 

Цэвэр ичимтгий бус- Буруу, худал, бузар, муу, муухай

Бодол дасна

Сэтгэл дасна

Бие дасна

Ингээд эхлэхээр живж байгаа нь тэр.

 

Ялтан хүн

Хүн өөртэйгээ зөрчилдөөд

Муу юм бодоод л бн. Гэмт хэргийн тухай бодоод л бн.

Бодол дасна

Бодол дасчихгууд

 

Давж чадахгүй байсан босгоо нэг л давчихвал цайрчихдаг.

Тиймээс шоронд орсон хүнийг шинээр төрүүлэх хэрэгтэй.

 

БОСГО-

 

Далд ухамсараасаа авсан мэдээлэлээ, мөн чанарын мэдээлэлээ

Гаднаас авсан мэдээлэлтэй харьцуужщлж байж л үйлдэл хийнэ.

 

“Шударгуу үнэн байж ард түмний сэтгэлийг хураана” Их Эзэн Чингис Хаан

 

Хувийн хариуцлага тогтоод

Хамтын хариуцлага гэж бий.

 

Ний+ хэм

 

Өөрийгөө хураасан.

 

Шүүмжлэлийн дэвтэр нээ.

 

Ямар хичээлээр яаж зассан тайлангаа бичиж тэмдэглэ.

 

Шүүмжлэлийг Намайг угааж өгч байна, намайг цэвэрлэж өгч байна гэж бод

Монгол суу ухааны Манукол академийн

Хаан ухаан сургалт

 

Юу байна түүгээрээ дайл

Юу ч баййхгүй бол үгээрээ

Үг ч байхгүй бол сэтгэлээрээ

Сургалт 14

Монгол хүн болохуйн бат журам чанар

 

Үнэн худлын мэдрэмж байдаг.

Наадах чинь худлаа ш дээ гэж хэлдэг нь мэдрэмжээрээ хэлж байдаг.

 

Баруун гаднаа зөөлөн юм шиг атлаа дотроо хахир хатуу

Монгол хүн гаднаа хатуу хэрнээ дотроо асар өр зөөлөн байдаг.

 

Дорнын хүмүүс ус мах бодьтой

Өрнө гал махбодь

Монгол хий махбродьтой

 

Хэлсэн ярьсан

Батласан нотлосондоо хэлсэндээ хүрэхийг л хэлнэ.

 

Бат журам

1.     Итгэлтэй

a.     Ойлголцол= Үнэмшсэн

2.     Хүндэтгэлтэй

a.     Хүлээн зөвшөөрөлт= Таалагдсан

3.     Үнэт

a.     Эрхэм чухал= Үнэлсэн

4.     Үнэнч

a.     Эрхэм нандин= Хайрласан

 

Хүн

Засаг гэдэг “ЗА”- г яг болгох ухаан.

 

Эхлээд итгэлтэй байх ёстой.

 

Итгэл ойлголцол дээр бий болно.

Сэтгэлээ нээж байж л ойлголцоно.

 

2 хүн ч гэсэн зорилго, хүсэл мөрөөдөл, тактикаа

 

үнэмшсэн зүйлдээ итгэдэг.

 

Мэдлэгийн эх сурваж хамгийн чухал

Монголын тухай гадаадынхны эх сурвалжийг эх сурвалж гэж үзэхгүй.

Дорж, Бат-Отгон 2 Ласвегасыг харахад. 1 нь жаргалын орон гэж үзнэ. Нөгөөдөх нь араатан сэрэхүйн албин тийрэнгийн орон.

Өөрийнхөө сэтгэлгээний хэмжээнд нь байдлыг дүгнэнэ.

Итгэлээс илүү баталгаа гэж байхгүй.

 

Хүний буруу байгаа зүйлийг нь засахын төлөө л үгээ хэл.

Дутагдалыг засах гэж хэлж байгаа бол хайр

Өмнөх хойдохыг сөхвөл энэ бол уур уцаар болно.

Нэг ч гэсэн сайн чанарын төлөө хүндэтгэ.

 

Сайн муутай нь өнгөрсөн ирээдүйтэй нь хүлээн зөвшөөр

Мууг нь засаад, түшээд яв.

 

Өөрийнхөө хүссэнээр байлгах гээд байвал боол л гэсэн үг.

Зохицоод явах чанарыг таниад

Өөрчлөхийг тооцоол

Энийг л шүтэн барилдлага гэнэ.

 

Харцаараа хөдөлгөж байгаа бол дарангуйлал.

Таалсан зүйлээ л хүндэтгэдэг.

 

ҮНЭТ

Хүнд хэрэгтэй, сургамжтай, ухааруулж, сэнхрүүлж байвал яриа. Үгүй бол чалчаа болно.

Бүх сэдвээр яриад, бүхнийг чалчиснаар үнэгүйдүүлдэг.

 

Үнэ цэнийг нь үнэлсэн тохиолдолд эрхэм чухал болно.

Хүн мэддэггүй зүйлээ үнэлдэггүй.

 

Хүүхэддээ худал хэлвэл гонсойно. Гонсойлт 3 болвол гомдол болно. Гомдол олон болвол итгэхээ больно.

 

Итгэдэг зүйлдээ худлаа ярьна гэдэг бол бат журамгүй байна гэсэн үг.

Батжурамгүй байсан бол эргээд нөхөх хэрэгтэй.

 

Гэр бүл салгах бол хэсэг хүний амьдралаар тоглохтой адил учир 13-р зуунд энийг тэвчиж чаддагүй байсан.

 

Маш жижиг зүйлээс том үйл хэрэг хүртэл бүх түвшинд бат журам яригддаг.

 

Хэн надад бат журамтай вэ гэсэн хүндээ зовлон жаргалаа ярьдаг.

 

Хүний сэтгэлийн нэхэл шиг хатуу нэхэлтэй нэхэл гэж байхгүй.

 

Хувь- хувь хүртээнэ. Чамд өгч байгаа хувь. Их гэрлээс жаахан өгч байгаа хувь. Мөнх тэнгэрээс тасалж өгсөн мэдээлэл. Мөнх тэнгэрийн гэрэл. Өгөгдөл.

Тавьлан- Энэ амьдралдаа таны туулах үзэх бүх зүйл. Туулах зам.

Өөрт өгөгдсөн зүйлээ таних.

Мөнх тэнгэр гэрэлээ нэмэх зорилготой. Орчлон ертөнцийн бүх мэдээлэл бий. Үнэн мэдээлэл бий.

Хүн тэнгэрт гарахдаа газраас бүх мэдээлэлээ авч очдог. Мөнхийн хөдөлгүүр зохиох гээд явж байна.

 

Мөнх тэнгэр мэдээллийг үргэлж авч байдаг.

 

Мөнх тэнгэр оршин тогтнохын тулд энерги, мэдээлэл, гэрэлтэй байх ёстой

 

Ингэхийн тулд хүмүүсд жаахан гэрэл өгч явуулаад,

Заяа- Тэнгэрт байх уу, тамд байх уу, хүн болох уу гэдгийг хэлнэ.

Орчлон өөрөө ийм у

 

Оройн дээд мөнх тэнгэр гэж бий

Орчлонг чиглүүлэгч мөнхийн хүч гэж бий

 

Мон тү бэ гэдэг нэмэт мэдээлэл. Монгол хүнд ирдэг.

 

Мон ухамсар дээр суурилсан мон

108 түвшин сайхныг

 

Батжурамыг мөрдөхгүй болохоор уур уцаар үүсдэг.

Батжурамаа эхлээд тохиролцох хэрэгтэй.

 

Мөн чанар бичдэг хүн байхгүй

Шинж чанар бичдэг

 

Мөн чанар бичсэн ном хэрэгтэй.

 

1943 мэргэшил байхад болно

 

Мөн чанарыг даалгаварыг яаж олж харах вэ?

 

Мөн чанарын даалгавартай хүн аргаа олдог.

Аав нь хүүхдүүдээ чиглүүлнэ. Буруу зөвийг ялгаж өсгөх хэрэгтэй.

Дотоод хүний сонс, сэтгэлийн дуудлагаар гэж ярьдаг юм даа.

Хиймээр санагдсан,

Дотроос хүссэн зүйлээ сэтгэлийн дуудлагаар хийх хэрэгтэй.

Дотроос хүсэж байгаа зүйл мөн чанарын даалгавар юм байна.

Юуруу чиний зүрх сэтгэл татагдана. Түүнрүүгээ яв.

Мөнх тэнгэр Хүнийг хоосон нүцгэн явуулдаггүй.

өөрийгөө л сонс. Дуртай ажлаа бол хүн яаж ийгээд бүтээдэг.

 

Тэнгэр язгууртан

Дээрээс язгууртай

Газраас үндэслээгүй. Үндэстэн биш.

 

Мөн чанарын мэдээлэлээ уншиж ажиглаж сурах хэрэгтэй.

өөртэйгээ ярь. өөрийгөө сонс.

 

өөрийгөө таньж дуусна гэж байхгүй. Өөрийгөө байнга таньна. өөрийгөө сонсоод л яваад байх хэрэгтэй.

 

Үнэнч байх гэдэгт туйлбаргүй, тууштай, нугаршгүй, зоригтой байх гэсэн бүх чанарууд байна.

 

Батжурамгүй байгаа цэгт хэзээ ч амжилтанд хүрдэггүй.

Батжурам байхгүй учраас гэрээ байгуулдаг

Гэхлэхдээ батлах байгуулдаг.

 

Гэгээрлээр биш хүчээр асуудлыг шийддэг болоод эхлэнэ.

 

 

15. Монгол хүн болохуйн шударга чанар

 

Шударга

1.     Бургуугаас зөвийг ялгах чадвар-

2.     Худлаагаас үнэнийг ялгах чадвар

3.     Ариун бусаас ариуныг ялгах чадвараас

 

 

Муу муухайгаас сайн сайхныг ялгах чадвар.

 

Хүүхдүүддээ энэ гуравыг л ялгаж сургах хэрэгтэй.

Боль нүгэл гэхэд

Монголчууд хүүхдээ буян нүгэл гэдэг 2 үгээр ойлгуулдаг.

 

Буруу зүйл хийж байхад нь дуугарахгүй бол

Багаас нь тогтоож өгөх хэрэгтэй.

Хөөе гэж жаахан чанга орилоход

Мэдлэгийг биш юм гэхэд Мэдрэмжийг л суулгах хэрэгтэй.

 

Хэлэх сургах хүнтэй байна гэдэг огт өөр байдаг юм

 

Хүүхэд өөрийнхөөрөө өсөг гээд л байдаг. Буруу муу муухайнгийн бантан дотор өснө.

 

Эцэг эх нь хэлэхгүй бол эцэг эхгүй мэт өснө гэсэн үг.

Даруулгатай өснө гэдэг бол дэг журамтай өсөхийн шинж.

 

1.     Сайн мууг шуурхай илэрхийлэх

2.     Сайн мууг шууд илэрхийлэх- цаг хугацаа орон зай харгалзахгүй хэлнэ.

3.     Сайн мууг шулуухан илэрхийлэх- Хэн бэ юу вэг харгалзахгүй хэлнэ.

Сайн мууг шударгуу илэрхийлэх.

 

Ёс- амьдралын хууль. Хэн хүний дагаж мөрдөх ёстой

 

Хаан хүн хүн ардаа дагуулъё гэвээс

Биеийг

Сэтгэлийг

Дурыг

Шударгуу

 

Эм хүн эр хүнийг эрдэм ухаанаараа чиглүүлж түшнэ

Эр хүн

 

Хүмүүс шударга ёсон дээр л нэгддэг.

Шударга бус муу муухай зүйлтэй эвлэрдэггүй

 

Мах бие хөх толбо

Тархиндаа хөх амин чанартай.

Аурандаа хөх туяатай

 

Худал хуурмаг, Муу муухай зүйлийг тэвчиж чаддаггүй.

 

Худлыг мохоо

Бурууг гэсгээ

Ариун бусыг гишгэл

 

Наадам цэнгэл, морь малан дээр нэгдэхгүй

Шударга үнэн дээр нэгдэнэ гэдгийг хэлсэн.

 

Хиж гөрөөс.

 

АМ+АР байна уу.

АМ- хэлж ярьсан нь, АР- хэлж ярьснаа хийсэн нь?

 

Хөх хатан тэнгэр Ариун бузар хоёрыг хутгахгшй

Хөх хаан тэнгэр нь Амжилт алдаа хоёрыг хольдоггүй юм аа.

 

Тэнгэризмийг ойлгохгүйгээр Монголыг ойлгохгүйгээр.

 

1хүн амь болж ирэхийн тулд 560 сая жил туулдаг.

 

Монголчууд 2 тохиолдолд чандарладаг

Амиа хорлосон

Зуурдаар өнгөрсөн тохиолдолд

 

Тэнэг хүн тэнгэрээс ах.

 

Их засаг хууль нь байгалиа хамгаалдаг, хүнийг гэгээрүүлж засдаг хууль байсан.

Шударга ёсыг гэгээрлээр тогтоодог.

6 жил хорих биш 6 жил сурган гэгээрүүлдэг сургалтанд хүчээр суулгадаг байх хэрэгтэй.

 

Хууль эрх зүй таалагдсан нэгнээ авардаг. Таалагдаагүй нэгнээ явуулдаг.

 

Цагдах цагдаа, тамлах шоронгүй.

Мянган уучлал гэгээрлийн Их засаг

байсан.

 

 

Алдаа ослоосоо болж биеэ тамлах хэрэггүй

Алдсан хойноо ахин давтах хэрэггүй.

 

Англи Саксийн хуулиар 1 удаа бол

Ялаар биш гэгээрлээр засдаг байв.

 

 

 

 

 

Сургалт 12

Монгол хүн болохуйн энэрэнгүй чанар

 

Нинжин сэтгэл

1.     Уян хатан =Амьдралд = сайн муу – амьдралыг ойлгох

2.     Ууч өршөөнгүй = Амьдралд = зөв буруу – амьдралыг ухаарха

3.     Өрөвч зөөлөн = амьдралд = ядарсан, чадарсан, зовлон, жаргал – амьдралыг таних.

 

2 ах

эгчтэй суусан

 

1 эрэгтэй, 1 эмэгтэй Цэрэндолгор

 

Шашин нь

1.     Хүн үзэл – Хүнийг хүн ухаан болгодог ухаан

2.     Гэгээн үзэл – Амьдралаас сайн сайхныг олж харахыг гэгээн үзэл

 

Монгол суу ухаанд

Тэнгэр үзэл- байгаа юмыг байсан газар нь байлгахыг сургадаг

 

Шашин

Хүмүүс нэг нэгнээ хайрлахыг сургадаг.

Шашны тэргүүн. Хүмүүс яагаад буруу амьдраад байгааг судласан.

 

Хүн хүн болгохыг судласан

 

Орчлонгийн үндсэн зүй

 

Хүн сайн муу зүйлийг үзнэ. Өөртөө талстуудыг бүрдүүлдэг. Талст бий болох тусам

 

Хүн нэгэндээ

1.     Төвөг болох ёсгүй

2.     Гай гэм болох ёсгүй

3.     Зовлон шаналал болох ёсгүй

 

Харна- нүдээр харах

Үзнэ- амьдралыг туулаад үзчихсэн.

 

Зовсон хүн л Зовсон хүний зовлонг хуваалцана.

 

Биет хүн биеэрээ зүйрлүүлдэг

Үрт хүн үрээрээ зүйрлэдэг

 

Уян хатан хандахтаа

Мэдвэл зохихдоо

Мэдэрвэл зохихтой өгөх ёстой.

Ээж, аавын ачийг хариулна гэдэг бол

Ээж, аавыгаа өргөн асарч тэдэндээ буцаад ээж аав нь болохыг л хэлнэ дээ.

Амьдралын үзэгдлүүд дээр уян хатан хандах хэрэгтэй.

Буруу

 

1000 уучлал гэгээрлийн эхийг бүрдүүлнэ.

 

Монголчууд шийтгэж хүмүүжүүлдэггүй

Уучилж өршөөж хүмүүжүүлдэг

 

Гал ХАТУУ- Давтаж болдоггүй, нугалж болдоггүй, хугалж болдоггүй

Гал УЯН ХАТАН-  Асдаг, бадардаг,

 

Өөрийнхийгөө гэвэл

Хүнийхийг асар

 

Хамгийн хүчирхэг хатуу хүмүүс уян хатан байж чаддаг.

 

Худлыг мохоох эртэй бай

Сөхрөх биш сөгдөж чаддаг

 

Уян хатан

Хэн ухаантай хүнээс уян хатан чанар гарна

Хэн ухаантай хүнээс у

 

Ухаантай бөгөөд хүчирхэг хүн бусдыг уучилж чаддаг

 

Эвлэрэх нь чухал болохоос нэг нь буруутан болох нь чухал биш

 

 

Байшин, машины мөнгөө төлөх гэж яваад үхдэг.

Амьдрал нь өөрөө бясалгал болдог

 

Хэрэгтэй хэрэггүй зүйл

 

Амьдралаар, байгалаар багшлуулдаг байсан

 

Гэр дотор нь

Хэнээс ч хамааралгүй амьдарч байсан.

1943 мэргэжилтэй

 

 

Амьдралын шинж чанарыг ойлгох

Мөн чанарыг ухаарах

Амин чанарыг таних

 

Эдийн элбэрэлээс сэтгэлийн элбэрэл

 

Гудамжинд гарсан хүмүүсийн ихэнхи нь гомдол тээсэн бдг. Төр засагтаа, хамт олондоо, гэр бүлдээ … Гомдолыг уучилж өршөөж л арилгадаг

 

Нэг нь хайрлаа байвал шаналан болно

Хоёр биенээ хайрлавал хайр болно

 

Эр хүний

Эр

Ур

Үр

 

Сүлжихүйн тэнгэр

 

 

Ашигч – амбиц ярих

Хамтрагч – ажил хэрэгч

Нөхөр – амьдрал ярьдаг хүн

Найз – сэтгэл ярьдаг хүн. Найдаж болох хүн

 

Хэнд хайр энэрэл асрал өгнө. Тэр хүндээ чи хамгийн ихээр үгүйлэгдэнэ.

 

Амьдрал үнэнээр өлсдөг.

 

Ашиг ямар арга замаар орно

Тэр арга замаар гарна.

 

Хүнээ байсан

Монголоо алдсан.

 

Монголчуудын суу ухааныг шинжлэх

Гомдлын хорт хавдар

Уучилж чадахгүй байвал өөрийгөө зовоогоод байдаг

Ажил

Монгол ухаан

Ажил дээр ч гэсэн.

Мод

Сэтгэлийг хөгжүүлдэг

Сэтгэлийг илүү хүчирхэг

 

Ам мурийвч элэг мурийхгүй

 

 

Сургалт 13

Монгол хүн болохуйн хайрлахуйн шинж

 

Бусадын оршин тогтнохын төлөөх дэм тусыг хайр гэнэ

 

 

Хайр

1.     Дэм- Их өгөөмөр – Сэтгэлээр

a.     Нэмэрлэхүй

b.     Өгөхүй

c.      Зориулахуй

2.     Тус – Их халамж – Гэгээрлээр

a.     Энэрэхүй

b.     Элбэрэхүй

c.      Түшихүй

3.     Ач – Их уучлал- Ухаанаар

a.     Хүлээн авахуй

b.     Хүлцэн тэвчихүй

c.      Хүргэн золиослохуй

 

 

Зочин. Ирэхдээ заавал жижиг бэлэгтэй ирнэ. Шууд өгөхгүйгээр тухлаж суугаад сэтгэлээ нээх үедээ гардуулж өгдөг.

Шууд задалдаггүй Цааш нь тавьна.

Явахад нь бас бэлэг өгдөг.

 

сохроосоо

Өгье гэвэл ганцаасаа

 

Гэгээрэл бол зөв сайн сайхан хоёрын нэгдэл.

 

Хүлээн авах гэдэг бол хүлээн зөвшөөрөх биш

 

Бүх зүйлд сайн, муу, өнгөрсөн ирээдүй гэж бий.

 

Их зорилго, их үйл хэрэг их золиос бий болгодог

Хатан золоислохуйг өгдөг

 

Амьдралыг гэрээрлээр засахуйн ухаан