Ганбатын ОЮУНБАТ

1981 оны 9-р сарын 25- нд Сэлэнгэ аймгийн Мандал суманд төрсөн. 

Сэтгүүлч, улс төр судлаач мэргэжилтэй. Эхнэр гурван хүүхдийн хамт амьдардаг.

БОЛОВСРОЛ

2015- 2016 он МУИС-ийн Улс төр судлалын магистр;

2014- 2015 он Удирдлагын Академийн Төрийн удирдлага;

2009- 2010 он АНУ-ын Leadership хүрээлэнгийн Манлайллын хөтөлбөр;

2004- 2005 он Монголын хэвлэлийн хүрээлэнгийн Сэтгүүл зүйн дээд курс;

1999- 2001 он Радио Телевизийн Дээд Сургуулийн Сэтгүүлч;

1989- 1998 он Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум 10 жилийн 1-р дунд сургууль;

АЖИЛ ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАМНАЛ

2015 оноос Монгол Улсын Засгийн Газрын хэрэг эрхлэх газрын даргын зөвлөх;

2013- 2015 он Монгол Шуудан ТӨХК дэд захирал;

2012- 2013 он Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газрын хэвлэлийн албаны дарга;

2009- 2011 он EBI хүрээлэнгийн ОНХ албаны дарга;

2009- 2011 он Боловсрол телевизийн сэтгүүлч редактор;

2007- 2009 он Еagle TV,  Eagle Prime нэвтрүүлгийн ерөнхий редактор;

2003- 2007 он UBS TV, нэвтрүүлэгч, сэтгүүлч;

1998- 2001 он МҮОНРТ- ийн сэтгүүлч, нэвтрүүлэгч;

СОНГУУЛЬТ АЖИЛ

2012 оноос Сэлэнгэ аймгийн Ардчилсан намын дэд дарга;

2012 оноос МЗХ-ын хүмүүнлэгийн хорооны гишүүн;

2010 оноос Эмнэсти интернэйшнл ОУ- ын байгууллагын сэтгүүлчдийн бүлгийн гишүүн;

2008 оноос Сэлэнгэ аймгийн Ардчилсан Залуучуудын Холбооны тэргүүн;

2008 оноос JCI Монгол байгууллагын гишүүн;

2006 оноос Нээлттэй Мэтгэлцээний Холбооны УЗ-ын гишүүн;

УРАН БҮТЭЭЛ

2016 он Монгол Улсын Үндсэн хууль /сонсдог ном/

2015 он Оюун түлхүүр, Цаасан шувууны үлгэр /сонсдог ном/

2015 он “Бага хаадын үе” олон ангит уран сайхны киноны Бодь Алаг хааны дүр

2012 он “Ялагдашгүй” олон ангит уран сайхны киноны гол дүр

2011 он Монголын Нууц Товчоо /сонсдог ном/

2010 он Сэрж буй Монгол /сэтгэлзүйн трэйнинг цомог/

2010 он Жангар тууж /сонсдог ном/

www.facebook.com/OyunbatTeam

www.twitter.com/OyunbatG

ЗАЛУУСЫН ДУУ ХООЛОЙ ОЮУНБАТ

Залуусынхаа ОЮУН бодлыг төрд хүргэж, нутаг орныхоо ДУУ ХООЛОЙ болж, СЭЛЭНГИЙН БРЭНДийг экспортод гаргах зорилгоор төрөлх МАНДАЛ сумаасаа нэр дэвшиж байна. Унаган нутгийн хүүгээ дэмжиж саналаа өгөөрэй! 

Тэрээр хэвлэл мэдээллийн салбарт олон жил ажиллаж реклам сурталчилгаа, МАРКЕТИНГийн талаар багагүй туршлага хуримтлуулсан. Дараа нь Монгол шуудан ХК, Нийслэлийн цахим засаглалыг нэвтрүүлэх МЕНЕЖМЕНТийн шинэчлэлд баг болон ажиллаж байсан туршлагатай УДИРДАГЧ. Өөрийн туршлага, мэдлэгээ төрөлх нутгийнхаа хөгжилд зориулж дэлхий нийтэд эрэлт болоод буй ОРГАНИК ХҮНС, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН БҮТЭЭГДЭХҮҮНийг БРЭНД болгон хөгжүүлж гадаад зах зээлд гаргахаар зориг шулуудан ажиллаж байна. Сэлэнгэ аймгийн ИТХ- ын 2016 оны сонгуульд оролцох Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийн 2.3- р Хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх бодлогын хүрээнд, одоо өрхийн үйлдвэрлэл, бичил бизнесийн хэмжээнд буй орон нутгийн бүтээгдэхүүнийг дизайн, сав, баглаа боодол, тээвэрлэлт, гадаад харилцаа, борлуулалтын ажлыг нэг хүн өөрөө бүхнийг хийгээд үр дүнд хүрдэггүй байдлыг өөрчилж үнэ цэнийн гинжин хэлхээст оруулж, салбартаа мэргэшсэн хүмүүс хоршиж ажилласнаар бүтээгдэхүүн чанаржин хөгжиж гадаад зах зээлд гарах боломж бий болох юм.

МАНДАЛЫН УНАГАН ХҮҮ ОЮУНБАТ 

Аян замын тэмдэглэл

Зуны дунд сарын шинийн нэгний шижир тунгалаг нэгэн өдөр эртний ерөөлт эрхэм сайн дүүтэй учрал тохиож хэлэлцсэнээр өглөө нар битүүгээр зүрх сэтгэлдээ хэзээ алтан цагт очно доо гэж мөрөөдөн санадаг Сэлэнгэ аймгийн Зүүнхараа буюу Мандал сумыг зорин жигүүрт төмөр хүлэгийн жолоог залав. Жигдхэн хурдлах тэрэгний цонхоор жирэлзэн өнгөрөх уул, ус, газар нутгийг халиан явахуйяа Далай ламын “Жилдээ нэг удаа очиж үзээгүй газраа заавал очиж бай!” гэсэн үнэн хийгээд гайхамшигт сургаалийг биелүүлж буйдаа сэтгэл нэг л халуун дотно байвай!

Залуу насны эрч хүчээр нэвт гэрэлтсэн шинэ танил маань инээмсэглэн “Замдаа ажил үйлс амьдрал ахуйгаа ярилцаж явна аа хө” гэж бидэнд хандан хэлэв. Түүний дотоод долгиосолт уянгалаг хоолойн өнгө надад ухаан бодлоо цэгцэлж урнаар өгүүлэхүйн гайхамшгийг мэдрүүлж хэлсэн үг бүхнээс туулж өнгөрөөсөн амьдрал нь, туяаран буй зүрх сэтгэл нь гэрэлтэж байгааг мэдэрч явлаа.

Зүүнхараа миний төрсөн нутаг. Төрж өссөн нутгаа зорих бүр л залуу насны халуун эрмэлзэл дүүрэн амьдралаа аймаг сумынхаа хөгжлийн төлөө зориулж ард олныхоо ачийг хариулахсан гэж бодох юм даа. Бага насаа санахаар хааяа би өрөвддөг юм гээд жолооч маань чимээгүй болж хурдаа нэмэв.

… Үүргэвч дүүрэн ундаа хоёр гартаа аравын битонтай тараг сүү барьсан жаахан хүү шөнийн харанхуйд бүдэчсээр төмөр замын Мандал өртөөн дээр ирж, гал тэргэнд суулаа. 

• Ундаа аваарай! Ундаа аваарай!

Гүн нойрондоо автсан зорчигчид хүүгийн цолгиун дуунаар цочин сэрээд ундаа худалдаж авахаасаа илүү ундууцан уурлаж хөөж туух нь энүүхэнд. Гэвч хүү хот орохоос өмнө л ундаагаа зорих ёстой. Хот орчихвол тараг сүүгээ зарна!

Тараг аваарай! Сүү аваарай! гэж цангинах хүүгийн дуунаар их хотын нэгэн хороолол сэрнэ... 

… Яриа уянгалаг намуун өрнөсөөр... Тэрэг жигдхэн хурдалсаар. Бодолд маань харин өөрөөсөө хэтийдсэн ачаа үүрч, амьдралын төлөө доголон нулимстай гүйсэн жаахан хүү торолзоно. Их хотын шинэ өглөөг цагаан сүүгээр залж авчирдаг байсан хүүгийн ирээдүйн гэрэлт амьдрал ч сүүгээр цалгилсаар ажээ. 

Амьдралд итгэл дутах үе бишгүй л байдаг юм

Алс холын мөрөөдлөө санаж урагш тэмүүл

Зорьж буй заг чинь зөв бол 

Зогсолтгүй алхаад бай найз минь

Гэсэн цог золбоо төгс “Ирмүүн залуу нас” дууны үгийг Ганбатын ОЮУНБАТ зохиох болсон нь энэ л бага настай нь холбоотой биз ээ гэсэн торгон шижим санагдана. Нэгэнтээ нэрт соён гэгээрүүлэгч Д.Урианхай “Хүрэн толгойн сүүдэрээ чагнахуй” хэмээх эссэндээ “... Юу юугүй цээжин аглагт зөндөө зөндөө энхрий үгс нэг нэгэнтэйгээ ханьсан тэврэлдэж, чанга чангаар хашгичин хөөцөлдөнө...” гэж бичсэн байдаг шиг Оюунбат хэмээх оргилуун бодол, оюунлаг сэхээрэлтэй залуугийн тухай уншигч танаа хэлье гэсэн үгс минь “цээжин аглагт нэг нэгнийхээ урдуур дайран сахилгагүйтэн” байлаа. 

Төрийн ёслол хүндэтгэлийн дуу хоолой

Оюунбат бол ТВ-ийн дуу хоолой. Ялангуяа ажил амьдралын хэмнэлтэй нь айзам жигдэрсэн UBS ТВ- н нүүр царай. Оюунбатгүйгээр телевизийг төсөөлөхөө байтал нэвтрүүлэг хөтөлнө гэдэг түүний ур чадварынх. Ийм дуу хоолой чинагшид үргэлжилсээр “Монгол төрийн ёслол хүндэтгэлийн үйл ажиллагаанд Оюунбат тэргүүн эгнээнд... Төрийн алтан жолоог атгалцах үйлсийн манлайд Оюунбат урам зориг дүүрэн алхаж явна. 

Эх орныхоо хоймрыг эмжээрлэж харагдах

Эх нутгийнхаа үнэт зүйлсийг элгэн тусаа нандигнах 

Хойч үеийнхээ хувь заяаг хүйн орчлонтой нь хамт зангидсан 

Миний нутгийн залуус

Миний амьдралын найзууд юм аа

Урагшлах зам чинь зөв л байвал алхаад бай! 

Тэрбээр ийнхүү гэгээлгээр тунхаглан, гэрэлт амьдралын зүг урагшилсаар.

Өгүүлэхүйн урлагийг хөгжүүлэгч

ТВ-ээс замнасан түүний ажил амьдралын гараа эх сайхан нутгийнхаа төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлээр гэрэлтэх чин хүсэл мөрөөдлийг нь асааж өгчээ. “Тиймийн тул удам ургаа санах, эх түүхээ дээдлэх, газар түүний ажил амьдралын гараа эх сайхан нутгийнхаа төлөө нэгэн үзүүрт сэтгэлээр гэрэлтэх чин хүсэл мөрөөдлийг нь асааж өгчээ. Тиймийн тул удам ургаа санах, эх түүхээ дээдлэх, газар шороогоо нандигнахын үүднээс Монголын уран зохиолын ноён оргил “Монголын нууц товчоо”, Жангар, төрт ёсны судар Үндсэн хуулийг өгүүлэн уншиж сонсдог ном болгон хэвлүүлжээ. “Түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчин адил” гэдэг дээ.

Залуусын өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэгч

Оюунбат Нээлттэй мэтгэлцээний холбооны анхдагчдын нэг. Харанхуйд гэрэлтэх дэнлүү шиг гэгээн болоод тодорхой залуу насны оюун ухаанаар улс Монголынхоо тухай, унаган төрөлх нутгийнхаа тухай олон ургальч бодлыг уралдуулан мэтгэлцэх нь түүний хойшдын чин халуун итгэлт замыг нээж өгсөн буй за. “Хүн юу тарина, түүнийгээ хурааж авна” гэдэг үйл болоод нөхцөл шалтгааны холбоотой мэргэн ухаанаас ундарсан үг буй. Тэр “гэгээ” гэсэн үгэнд дуртай. Ажлын гараагаа үргэлжлүүлэсэн ТВ-ийн студийн нэр нь “Гэгээ”, дунд хүүгийнх нь нэр нь Гэрэлт-Эрдэм, охиных нь нэр Гэрэлтзул. Ай, чухам эндээс л түүний дотоод сэтгэлийг мэдэрч болно. “Зам хаашаа хөтөлнө, бид тийшээ очно”. Түүний зам эрч хүчээр цалгилсан залуу нас, энэхүү “залуу нас” хэмээх гайхамшигт замаар “Гэрэл гэгээ” хэмээх аз жаргалт амьдралд хүрэхээр тэмүүлж яваа юм. Тэр тэнгэрлиг ярууд дурлаж түүнийг бүтээн цогцлоохоор гэрэлтэж яваа юм тэр.

Зүүнхараагийн унаган хүү

Аливаа хүн төрж өссөн нутагтайгаа хүйн холбоотой гэдэг. Уншигч та бодоод үз дээ. “Хүйн холбоо ...” Оюунбатын хувьд энэхүү хүйн холбоо бүр ч нандин. 

Сайхан ижийгээсээ тасарсан хүй нь Ширхэнцэг, Ноён хайрханы тунгалаг чулуу, сэлүүхэн тунгалаг Сэлэнгэ, Хараа Ерөөгийн гэрэлт чулуунд цөглөсөн юм.

“Ус Мөрөн олон чиг 

Сэлэнгийг минь яаж гүйцэх вэ ? 

Улс амьтан олон чиг 

Ээжийг минь яаж гүйцэх вэ ? “ 

Гэх ч юмуу эсвэл 

“Хараа бараандаа мяралзсан 

Хараа, Ерөө хоёр минь 

Хангинан дурсаад суудаг

Аав л ижий хоёр минь

Хоёр буянтнаа санаад би 

Хоолой зангируулж дуулна аа , би 

Холын шаргал харгуйг 

Эвхэн эвхсээр очно доо”

Гэж зүрхэндээ уянгалуулан, хорвоо дээр ахиад олдохгүй хосгүй гайхамшигт тоонот Төрсөн нутгийнхаа төлөө ихийг бүтээж шинийг цогцлоох ирмүүн эрмэлзлэлээр дүүрэн яваа юм тэр. Тийм учраас ч “Эхлээд нандин үйлсдээ зориул” гэсэн энгийн зарчмыг баримталдаг. Энэ зарчим түүнийг хүй цөглөсөн нутагтаа ихийг бүтээж, шинийг цогцлоох эрхэм үйлсэд хөтөлсөөр байгаа юм.

Нэгэн зүйл: 

Г.Оюунбат Монголынхоо түүх, соёл, ёс уламжлал, угсаатны зүй, хэл сэтгэхүй эрхэм нандин бүхнийг дээдэлдэг. Энд би нэгэн сонин баримт ишлэхийг хүсч байна. Том хүүг нь Есүнхэй гэдэг. Есүнхэй гэхээр танд мөнөөхөн 335 алд газар харвасан хавтай мэргэн харваачийн тухай санагдаж байгаа биз ээ. Мөн тэрбээр нэгэн ярилцлагадаа “Том хүү минь анх төрөөд шөнө унтахгүй их уйлдаг хүүхэд байсан. Айлын том эрэгтэй хүүхэд адуугаа манах гээд шөнө унтддаггүй юм. Дом болгож нум сум, уурга хийж дэрэн доор нь хийвэл тайван унтаж амарна гэж өвөө нь хэлээд ээжийнх нь үсний даруулгыг авч нум сум хийж өгсөн . Хүү маань түүнээс хойш тайван унтдаг боллоо. Энэ бэлгэдлийг бодоод МНТ-ноос нэгэн баатрын нэрийг өгвөл зүгээр юм байна гэж бодоод хавт Хасарын хөвгүүн Есүнхэй баатрын нэрийг өгсөн юм” гэжээ. Даяаршиж буй нийгэмд дангааршиж байж “Монгол” хэмээх нэрээ авч үлдэн тусгаар тогтноод “Даяаршил”-тай хөл нийлэн алхах ёстой гэдгийг тэр мэдэрч тэрхүү нандин мэдрэмжээ үргэлж хуваалцахыг хүсдэг. 

Нэгэн зүйл:

“Амьдрал баян, асар олон өнгөтэй” гэдгийг тэрбээр санаж, агуулгаар дүүрэн аж төрөхүй сайхныг зүрх сэтгэлээрээ мэдрэн, гэрэл гэгээлэг өнгө илүү давамгайлж байхыг тэрбээр чин сэтгэлээсээ хүсч залбирдаг юм. Он цагийн сүйх тэрэг довтлон өнгөрөх ирээдүй цагийн хаалга дунд ч түүний энэ бодол огтхон ч бүүдийхгүй гэдэгт би итгэнэ.

“Итгэл бол сэтгэлийн үндэс, сэтгэл бол зүтгэлийн үндэс” гэсэн зарчимыг амьдралынхаа мөрдлөгө болгохыг хар багаасаа мэдэрсэн түүнд эх нутаг, элгэн садан түмнийхээ тусын тулд гэрэлтэн цохилох халуун зүрх буй. 

Тэрбээр одоо эр бие жагсарч, идэр халуун сэтгэл жигдэрч, итгэл дааж зүтгэх нэмэх Улс төрийн шинэ залуу халаа, ухаалаг оюунлаг эрч хүчтэй төлөөлөгч болжээ. 

Түүнд та итгэлээ өг

Хариуд нь тэр сэтгэл, зүтгэлээ өргөнө.

ИТГЭЛ БОЛ СЭТГЭЛИЙН ҮНДЭС 

СЭТГЭЛ БОЛ ЗҮТГЭЛИЙН ҮНДЭС

СЭЛЭНГЭДЭЭ САЙХАН АМЬДАРЦГААЯ

ОЮУНБАТ МОНОЛОГ

Галт тэрэгний дохио хангинан Зүүнхараа буюу Мандал өртөөн дээр ирэн зогслоо. Ингээд би элэг зүрхэндээ санан бэтгэрч, их олон шөнийн зүүдэндээ харж, эргэн очихын халуун тэмүүлэлтэй сэрдэг байсан төрөлх нутагтаа ирлээ.

Ай даа. Төрсөн нутаг минь ! Ээжийн минь цагаан сүүний үнэр анир нь цээжний аглаг, цэлмэг нандин ухаарлын чанад уруу урсаад л юутай энхрий дотно, юутай нулимс асгам уяралтай вэ ? 

Борооны дусал цэцэгсийг нь хөгжимдөхөд 

Бодлын хөвчид хөхөө нь хөвшдөг 

Дуулан гэгэлзсээр зориод л очиход уйлан мэлмэрсээр угтан авдаг

Зүрхэнд дотнохон Зүүнхараа минь 

Зүүдэнд илхэн гэгээн нутаг минь... 

Гэсэн энгийн хэрнээ үнэн, эгэл мөртлөө эрхэмсэг бадгууд надаас ундрах нь ид шид гэлтэй. Таныгаа санасан халуун сэтгэл минь намайг яруу найраг, дуу хөгжмийн тансаг хүрээлэнгээр аялуулж, хайрын шидэт бийрийг бэлэглэв. Ай, юутай дотно. Галт тэрэгний дохио хангинан зогсох бүр энд би ирнэ. Галт тэрэгний дохио хангинан хөдлөх бүр эндээс би явна. Заримдаа би амьдралыг “аялал” гэж санадаг юм. Тийм ээ, амьдрал хэмээх энэ аялалын галт тэрэгний нэгэн өртөөн дээр өвгөд эмгэд нь буухад нялх нярайс нь суугаад, ийм л зогсолтгүй сэлгэх хүн нүүдлийн аялал юм амьдрал. Зүрхэнд зүмбэрлэн зүүрмэглэх арслангийн дүртэй Ширхэнцэг хайрхан, Их бага Мандал, Ноён Хатан уултай Зүүнхараа нутагтаа очих бүрийдээ амьдрал бол ирж буцах аялал гэж гүнээ итгэн санах юм. Хязгааргүй уудам орчлонгоос дэлхийгээ онож нүдэн цэнхэр дэлхийгээсээ Монголоо олж, эх сайхан Монголоосоо энгүй дотнохон сэлэнгийн буурал тоонотыг олж мэндэлсэн би үнэхээр хувь ерөөлтэй. Тийм ч учраас тэргүүн өндөр алхдаг юм аа, би.

Хүний газар холын холд явахдаа төрсөн нэтгийнхээ чулуунаас авч явдаг нэн учиртай. Алсыг зорихын өмнө Ширхэнцэг их хайрхандаа очиход оюун ухаанд минь сүр хүчийг илтгэн зогдор дэвсэх арслан нандигнан хадгалж явах чулууг минь өргөн тавгандаа гэрэлтүүлэн байх шиг ямар гайхамшигтай санагддаг гэж санана. Ийм л төгөлдөр нутагтай хүү болохоор би гэрэл гэгээ, зөвхөн гэрэл гэгээ тийм л тэмүүлэх учиртай. Тэгээд ч гэрэл гэгээ тийш л бүх юм хийсдэг шүү дээ. Ирж буцах цагийн торгон зааг дээрээс ирмүүн залуу насныхаа эрч хүчээр идэр залуу шонхор мэт халин дүүлэх их үйлсийн гэгээн тэнгэр алсран цэлийж буй болохоор эх нутгийнхаа сахиусанд тэртээ дор мэхийж эгнэгт хайрлаж явах учиртай юм, би Төрсөн нутагтайгаа хүн хүйн холбоотой байдаг нь

Асуулт: Нутагтаа байнга ирдэг үү?

Сүүлийн үед нилээд ирж байгаа. Хүн бол ямар ч тохиолдолд өсөж төрсөн нутаг ус хангай дэлхийгээ очиж чадахгүй байсан ч бодож байх ёстой гэж боддог. Би өөрөө ямар нэгэн арга хэмжээнд орохдоо тухайн нутаг орны уул, ус, шүтээн, хайрханыг дурьдаж өгөхөд тухайн сонсож байсан хүмүүсийн анхаарал төвлөрдөг. Жишээ нь: Сэлэнгэ аймаг таван Хаан, Ширхэнцэг уулын орой мянган уулсын орой харагдах ноён уулын тэртээ гэх мэтчилэн ярихад Зүүнхараагийн хүн бол шууд л анхаарч эхэлнэ. Яг үүн шиг Монгол орны дөрвөн зүг найман зовхис олон сайхан хангай дэлхий уул ус байгаа. Түүнийг бол дурьдах ёстой гэж боддог. 

Асуулт: Нутагтаа ирэхэд ямар дурсамжууд сэдэрдэг вэ?

Сэдэрнэ ээ. Хүүхэд байхад болж байсан зүйлс гээд л төмөр замын битон дээр жижигхэн дугуйн дээр ачаа ачаад л ядраад явж байсан гээд ер нь бол дандаа зовж байсан үеүүд санаанд ордог юм байна. Тийм ч учраас хүн илүү хүчирхэг болдог байх. Би бол 90ээд онд Зүүнхараа буюу мандал сумд нилээд чанга үеийг туулсан гэж боддог. Тэр хүнд үед бол юу ч хийхэд бэлэн байсан өсвөр насанд минь цагтаа өгдөг төмөр замын цалин л аварсан гэж боддог. Яагаад гэвэл манай эцэг эх маань тэнд  ажилладаг байсан, тэд нарын цалин л гэрт маань орлого болдог байсан. Ээж маань тэтгэвэрт гарцан байсан. Тухайн үеийн тэтгэвэр бол нилээд муу байсан. Манайх бол ам бүл 6уулаа дандаа эрчүүд бүгд сургуульд сураад нэг нь ч орлогогүй маш хүнд байсан. Сайхан дурсамжууд ч зөндөө байдаг. Тэр үеийн дурсамжууд хааяа нутагтаа ирэхэд бодогддог мартагдадгүй дурсамжууд минь юм аа. 

Асуулт: Нутагтаа ирэхэд мэдрэгдэж байгаа өөрчлөлтүүд юу байна вэ?

Би бодохдоо намайг бага байхад Спортын ордон, Хүүхдийн ордон байхгүй яавдаа гэж боддог. 10жилд байхдаа би үндэсний хөгжмийн дугуйланд явдаг байсан. Сонирхлоороо лимбэ тоголдог байсан. Мөн сургуульдаа болж байгаа тэмдэглэлт өдөр баяруудыг хөтөлдөг нийгмийн идэвхтэй хүүхэд байсан. Магадгүй Зүүнхараад баригдаж байгаа хүүхэд хөгжлийн төвүүд намайг хүүхэд байхад байсан бол мөн адил оролцоод ашиглах л байсан байх даа. Номын сан явье гэхээр нилээн зайтай байсан. Тэндээс “Үүлэн бор” гэдэг номыг их уншдаг байсан. Одоо бол өдрөөс өдөрт гоё болж байна. Монгол улсаас Шилдэг  сум болгосон ч  учиртай.  Сүүлийн үед бол шинэ засмал зам тавигдаж суманд есөн давхар орон сууц гээд төрийн орон сууцны корпорацны барилга баригдлаа. Сэлэнгийн Зүүнхараа бол хөгжлийнхөө хувьд бүсчилж хуваабал Сэлэнгэ аймгийн 3дахь хот эрэмбэлвэл 2дохь хот хөдөө аж ахуй илүү суурилсан хонхор газар хөрс сайтай нарийн ногоо ургадаг түүнийгээ дагасан хөдөө аж ахуй өрхүүдийн хувийн аж ахуй хөгждөг. Спирт бал бурам, Төмөр зам, Мод боловсруулах үйлдвэртэй. Одоо Том хүлэмж баригдлаа. Урд дэревэйний айлууд бол ногоо таридаг, хойшоо айлууд бол мал аж ахуй эрхлэдэг, голоороо төмөр зам дагасан худалдаа наймаа эрхэлдэг, Сэргэлэн бол сэлэнгийнх гэдэг үг бол оргүй үг биш тэд бол асар өндөр амьдрах чадвартай хүмүүс байдаг. Юманд  болчлоо гээд ханах биш хүн амьдралд шунаж дурлаж мөрөөдлөө өөрийн амьдрал болгож амьдрах хэрэгтэй. Мөрөөдлийнхөө төлөө тууштай зүтгэж түүнийхээ төлөө зөв зүйтэй явах ёстой. Би боддог юм. Нулимс дусгадаггүй эр хүн хэтэрхий хатуу гэж боддог. Хүн л болсон хойно амьдралын хэцүү үеүдэд сэтгэлээ нээж байх хэрэгтэй. Юун дээр хатуужих вэ гэдгийг ялгаж салгаж байх хэрэгтэй. 

Асуулт: Нутагтаа хиймээр санагддаг, өөрчилмөөр бодогддог зүйл юу вэ?

Би түрүү хэлж байсан. Багаасаа идэвхтэй хүүхэд байсан. Нийгэмд идэвхтэй амьдраад ирэхээр хүссэн хүсээгүй нутаг орныхоо төлөө эсвэл гэр бүл ойр дотныхнихоо төлөө өөрийн харьяалж буй байгууллагынхаа хувьд бол илүү идэвхтэй юм хийж бүтээе гэсэн санаачлага гарч ирдэг. Энэ бол “Инерц”. Ирэх болгондоо боддог. Сэлэнгэ аймаг Мандал сум Монгол улсын шилдэг гэж хэлэгдэж байгаа аймаг нутагт аймагаас буюу улсаас төсөвлөгдөж олгогдож байгаа боломжуудыг нь зөв зүйтэй зарцуулах юмсан. Энд ажил төрөлөөрөө холбогдоод өөр шинэ боломжийг хайх биш нутаг орондоо илүү боломж бий болгож амьдарч байгаа тэр хүмүүст илүү сайхан амьдрах нөхцөл боломжийг бий болгох боломж нь байгаа. Тэрийг нь хараад хийчье гэсэн бодол санаа байдаг.  Ерөөлт хөдөө аж ахуйн бүс гэдэг утгаараа Сэлэнгийн брэндийг Зүүнхараа хотын төмс хүнсний ногоо өвөл зуны хүлэмж мөн төмөр зам гээд асар том транзетийг ашиглах боломж байна. Мөн авто замаар холбогддог. Тэр нутгийн удирдлага ард иргэдийг төлөөлж сууж байгаа хүн шийдвэрийг зоригтойгоор гаргах хэрэгтэй. Сэлэнгийн зүүнхараагийн гаргаж байгаа бүтээгдэхүүн брэндийг Улаанбаатар цаашилбал Япон улстай олон улсын татваргүй байх гэрээ байгуулсан. Үүний хүрээнд хийгдэж болох хүнсний бүтээгдэхүүний маш олон төрөл бүтээгдэхүүн байж болно. Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар буюу ардчилсан нийгмийг бий болгосон хүмүүсийн санаачлагаар сум орон нутгийн хөгжлийн төлөө сум орны төсөв томилгоог шийдэхэд тэнд хөгжил буюу боломж бий  болно. Энэ бол маш том юмны түгжээг мулталсан. Сум хөгжүүлэх сангийн тоог харахад бол боломшийн сахүүтэй харагддаг. Тэрийг яагаад зөв зүйтэй зохицуулж болохгүй байдаг юм. Бухэл газар ийм асуудал болдог. Манайд ч бас байна. Гэхдээ тэр асуудлыг бол шийдээд л явах ёстой. Нөгөө талаар бол Төмөр зам хэмээх том байгууллагын менежмэнтэд энэ орон нутагт яаж өөрчлөгдөж орчин цагийн төмөр замын менежмэнттэй хэрхэн уялдаж байгаа тэр нь цаанаа хүний амьдралтай цаг хугацаа явж байгаа. Нас явах тусам хүний ажил амьдрал өнгөрч байгаа. Өнөөдөр хүүхдүүд нь том болоход баярлаад яваад байх бол амархан. Гэтэл хүн бол ойр дотны хүмүүсээс сөрөг муу дархлааг хамгаалсан байх ёстой. 

Асуулт: Хүүхэд насныхаа мөрөөдлөөс хуваалцна уу?

Би нэг зүйлийг гайхдаг юм. Намайг арван жилд байхад “Мини парламент” гэж болж байсан. Манай ангийн багш түүх нийгмийн багш байсан. Нийгмийн шинжлэх ухаанлуу дагнаж явах юм байна даа гээд  тэр чиглэл рүү сонирхоод тэрэнд их ач холбогдол өгөөд тэрэндээ их дуртай байсан. “Мини парламент” суманд шалгараад түүнээс цааш аймагтаа шалгараад сүүлд нь улсад очдог. Улсад очоод Монголын үндэсний радиогийн танхимд ороод үндэсний телевизээр шууд дамжуулаад тэр үед бол 90ээд оны үе UBS гээд цөөн хэдэн телевиз гардаг байсан. Хүмүүс бол маш анхааралтай үздэг. Би тэнд цөөнхийн бүлгийн гишүүн буюу хүүхдийн эрхийн тухай одоо манай ах эгч нар хэлэхэд бол Оюунбат бол юм асуухаар зөрүүлээд хүүхдийн эрх ярьдаг байсан шүү гээд ярьдаг би бол нээх санадгүйн гэхдээ хариу тайлбар л хэлээд байдаг юм шиг байгаан. Нэгт тэр үед нэвтрүүлэгт орчоод сургууль дээр хүрээд ирсэн чинь сургуулийн зааланд ортол 

Энэ ахыгаа таньж байна уу ? гээд асуутал тэнд доод ангийн хүүхдүүд зогсож байсан “Хүүхдүүд Зурагтаар гардаг ах байна”. Тэгэхээр нь би намайг таньж байна даа гээд л өнгөрсөн. Араваа төгсөөд арван найм жил өнгөрөөд өөрийгөө бодоход бол одоо би  нээрэн л зурагтаар гардаг хүн болсон юм байна. Хоёрт бол миний аавын ах Монголын радиогийн гавьяат нэвтрүүлэгч Гончирын Чулуунбат гэж хүн байдаг. Чулуунбат ах өөрөө радиогийн “Москвагаас ярьж байна” гээд Оросын дуу хоолой радиогийн нэвтрүүлгийг уншдаг. Манай гэрт шугамын радио байдаггүй. Урд таван давхарын буюу байрны айлуудад байдаг. Ангийнхаа хүүхдийнд ороод шугамын радио сонсдог байсан. Сонсоход бол гоё сонсогддог бахархал төрдөг байсан. Энэ нь миний амьдралд бол тодорхой хэмжээний сэдэл өгсөн. Хүн алтангадас хараад тэрийг зорих ёстой гэдэг шиг тэрний нэг том сэжүүр нь тэр ах юм болуудаа гэж боддог.  Манай ах бол би Оюунбатад бол их чухал хүн байсан гээд бододгүй байх гэхдээ миний хувьд  тийм байсан. Би хожим Монголын үндэсний радионд ороод ТВ-д ажиллаад явахад бол арван жилийн ангийнхан бол их гайхдаг байсан. “Чи аягүй сонин. ТВ-рүү ороод ТВ-гийн салбарт ажиллаад” гээд зарим нэг нь боддог байсан байх. Хэзээ ч телевизийн салбарлуу  ажиллахгүй байсан байх гэж. Би өөрөө жинлүүрийн орд. Жинлүүрийн орд учраас шүүгч болно гэж боддог байсан. Шүүгч биш юм гэхэд өмгөөлөгч их тохирно. Амьдралын алтан балансийг сайн олдог аливаа хэрэлдсэн муудалцсан хүмүүсийг зохицуулдаг тийм хувь хүний хүмүүжил өндөртэй байсан. Тэрэндээ бага байхад надад таарах мэргэжил мөн гэж боддог байсан. 

Асуулт: Хэр их итгэл үнэмшилтэй вэ ? 

Би бол өөрийгөө залуу хүн гэхэд их шүтлэгтэй хүн гэж боддог. Бид нарыг бол дээрээс харж байдаг байх. Яагаад гэхээр миний уншдаг номны дуртай хэсэг юу вэ гэхээр улс орны болон Монголын түүхийн талаар уншиж судлахыг хичээдэг. Нөгөө талдаа хүмүүсийн амьдралыг судлахыг хичээдэг. Тэд нарын дурсамж дотор байдаг.  Муу муухай зүйл үйлдээд байвал хожим өөрт нь биш юм гэхэд үр хүүхдэд нь хүссэн хүсээгүй ирдэг юм. Энэ бол нотлох шаардлагагүй үнэн буюу “Хоризм” шиг ийм үнэн зүйл байдаг. Амьдралдаа бол хүн мөр цагаантай зөв сэтгэлтэй байх хэрэгтэй гэж боддог. Их олон хүмүүсээс би тэрийг олж харж байсан. Би бол арвах хуруу тэгш хүн биш ганц нэг сахилгүйтэх үе  мэдээж амьдралд бол орж ирнэ. Тэгсэн ч хүн өөрөө зөв байх ёстой.  Импати төвийн номноос л харж байсан. Нэгэн лам бясгал хийгээд сууж байтал хажуугаар нь гөрөөс өнгөрч гэнэ. Гэтэл араас нь нэг буугаа барисан анчин амьсгаадцан хүрч ирж гэнэ. 

Анчин:  “гөрөөс хаана байна” гэж асуутал 

Лам бодож байна. Гөрөөсийг заагаад өгвөл гөрөөс буудуулна. Гөрөөс өөр тийш явсан гэж хэлвэл худлаа ярьсан болно. Лам бодож бодож: уучларай би бясгал хийж байгаад орчныг  анзаарсангүй ээ гэж гэнэ. Хүний амьдралд ч бас байж болох л зүйл.

Асуулт: Хэвлэл мэдээллийн салбараас хамгийн их суралцсан зүйл юу вэ?

Хэвлэл мэдээллийн энэ салбар бол миний амьдралын нэг тал гэж боддог. Би энэ тойргоос бол хэзээ ч гарахгүй. Тэр тусмаа хөгжье гэж бодож байгаа залуу хүнд бол хамгийн чухал тойрог юм байна даа гэж мэргэжилдээ дурлаж ирсэн цагаасаа л мэдэрч эхэлсэн. Мэдээллийг хүн өөртөө мэдлэг болгож боловсруулж авна гэдэг том ухаан. Нөгөө нэг талдаа хүн бол асар их зүйлийг мэддэг мөртлөө бусдад түгээж чаддаггүй хүмүүс байдаг. Тэр бол нийгмийн ерөнхий жишигээр бол магадгүй ертөнцөөс хүмүүсийг багцаар нь сайн, муу, хэрэгтэй, хэрэггүй гэж дүгнэвэл хэдий боловсрол өндөртэй байсан ч тэр боловсролоо бусдад түгээж чаддаггүй хүн бол  нөгөө арай бага зүйл мэддэг ч түүнийгээ түгээж чаддаг нийгэмдээ үр нөлөөтэй сайн гэж үздэг. Тэр утгаар бол хэвлэл мэдээллийн салбар бол өөрийгөө хөгжүүлэх болон өөрийгөө олох амьдралаас зөв бурууг ялгах нийгмийн үнэт зүйлсийг ойлгох асар олон зүйлийг энэ салбар надад олгосон. Ер нь идэвхтэй амьдрахын цаад талд юу байгаа вэ гэхээр шинжлэх ухааны талаас аваад үзвэл улс төр лүү орчдог юм байна. Орохгүй явж болно. Миний хувьд бол улс төрлүү орсон. Улс төрийн шинжлэх ухааныг онолын түвшинд нь Монгол улсын их сургуулийн улс төр судлалын магистраар төгссөн.

Асуулт:  Өгүүлэхүйн урлагийн чиглэлээр ямар уран бүтээлүүд туурвисан бэ? 

1998онд нээлтийн нийгэмд мэтгэлцээний сангаас Дебит хөтөлбөр буюу мэтгэлцээний хөтөлбөрийг зарлаж байсан. Мэтгэлцээний хөтөлбөрт би анхнаасаа удирдах зөвлөлд биш гэхдээ идэвхтэй гишүүнээр ордог. Тэнд мэтгэлцэж байгаа ах нарыг хараад боддог байсан. Ямар мундаг юм бэ. Тэр өөрийгөө илэрхийлж байгаа логиктой, дэс дараалалтай, өөрийгөө авч явч байгаа нь надад их сайхан санагдсан. Би зөв гэж бодсон зүйлээсээ их үлгэр авахыг хүсдэг. Дуурайна, тэрийг сурахыг хичээнэ. Мэтгэлцээний холбоонд ороод мэтгэлцээн чиглэлээр сургалтанд суугаад илтгэх урлагийн чиглэлээр ороод би өөрөө нэвтрүүлэгч ТВ радиогийн хүн учраас ярих чадвартай. Тэр нь системтэй болж ирсэн. Миний сонсдог ном болгосон “Монголын нууц товчоо”  бол Монголын түүх үндсэн хууль энэ бол шинжлэх ухааны ном бидний тарни гэж цээжлэх ёстой энэ тоглоомын дүрэм. Хэдий би урлаг уран сайхны хүнд сэтгэлийн болон гоо сайхны мэдрэмж аялгуу дуу хоолой мэдрүүлж байгаа нь тэрний цаана юм бодуулж байгаа тэр юм бодсоны цаана нийгэмд тодорхой хэмжээгээх хувь хүний хувьд ч сэтгэлгээний хувьд бол өөрчлөлт орох ёстой гэж итгэж найддаг. Тэр утгаараа л би хийж эхэлсэн. Сүүлд би сонсоход ӨвөрМонголын 10аад сургуулиуд миний уншсан монголын нууц товчоо төв Халх Монголын дуудлага гэдэг хичээлийг манайхаар бол ерөнхий боловсролын сургуулиудаар орж байдаг. Би үүгээр бол өөрөөрөө бахархсан. Хүн хааяа ч гэсэн өөртөө урам зориг өгч байх ёстой. Монгол бичгээр Монгол улсын ерөнхийлөгчийн тамгын газарт ажиллаж байсан нэг хүнээр дамжуулж уулзаж байсан. Би Монголын нууц товчоог чинь сонсдог хэлбэрээр авч явье. Тэр хүнтэй анх Интер номоос залгаад “Сайн байна уу Оюунбат мөн үү Таны номноос 100 ширхэгийг авье. Тантай шууд уулзмаар байна. Хэрвээ боломж байвал маргааш үндэсний түүхийн музейд болох нууц товчоо гэдэг үзэсгэлэн дээр хүрч ирнэ үү” гэсэн юм. Миний CD-нээс 100 ширхэгийг  авна гэхээр хүн чинь баярладаг юм байгааздээ. Өөрийн гаргасан тэр уран бүтээл түүнээсээ л урам авдаг. Гол нь төдий хэмжээний хүн миний уран бүтээлийг хүргэх нь сонин. Тэр үед Соёлын тэргүүний ажилтан авж байсан. Намайг авч байх үед нийгэмд соёлын тэргүүнийг хэн дуртайн авдаг болж гэсэн давалгаа бол үүссэн. Би өөртөө яагаад ч юм тэдний нэг ч болчихвуу гэж санаа зовж байсан. Гэтэл би тийм биш нэгдүгээрт боловсролын сайдаас нь түүнийг авч байсан. Хоёрдугаарт би номоо нээгээд өөрийн уран бүтээлээ  дуучдаар бол  тайлан тоглолтод авч байсан. Гуравдугаарт миний тэр бүтээл өөрөө Монголын уран зохиолын ноён оргилуудын нэг өөрөө надаас бол үл хамаарах үнэлэмж нь надаар үнэлэшгүй дөрөвдүгээрт бол хил залгаа цааш олон улс буюу ӨвөрМонголд сонсож байсан. Сүүлд Бээжингээс юм аваад л эрээн лүү машин  тэрэгтэй юм хийгээд зөөж байхад нэг ӨвөрМонгол жолооч ах машин дотроо миний хийсэн сонсдог нууц товчоог сонсцон сууж байна. Би бүр гайхаад  энэ Монголын нууц товчоо юу гээд асуусан чинь 

Тийм Монголын нууц товчоо Монголчууд Монголын нууц товчоогоо мэднэ биз гээд хэлэхээр нь 

Чингис хаан нас бараад Сүгмидийн Билгүдэй баатар магтан шүлэглэсэн тэр хэсгийг би өөрт чинь уншиж өгөх үү гэсэн чинь За гээд тэгж байна. Тэгэхээр нь чи бол одоо ӨвөрМонгол ч гэсэн Бүгд найрамдах Хятад ард улсын өөрөөр хэлбэл 21-р зууныг өөрсдийн хятадын зуун гээд зарлаж байгаа том гүрний нэг эд эс энэ том гүрний удирдагчид нэг өдөр байхгүй болоход чамд ямар мэдрэмж төрөх үү ? тэрэн шиг адил 800гаруй жилийн тэртээ 13-р зууныг байлдаг дагуулж байсан эзэн чингис хаан өөрөө нас барсан үед Сүгмидийн Билгүдэй баатар юу гэж магтан шүлэглэсэн байдгийг тэр үед Монгол хүний юманд итгэх найдах тэр дотоод мэдрэмж ямар байсныг чи бодож байна гээд гол нь хүн ямар ч үед хүнд хамгийн сүүлд үлддэг итгэл найдвар нэр төрөө алдана гэдэг бол том гарз гэвч итгэл найдвараа алдана гэдэг хамгийн том гарз байдаг. Итгэл байгаа цагт зүтгэл бий болж сэтгэл гардаг гэж би хэлэх дуртай. Аливаад бие даасан бодолтой байгаасай юмыг зөвөөр харахыг хичээ, дүгнэ бүр болохгүй бол хэл асуудал хурцадвал шүүмжил тэгээд орхи. 

Асуулт: Залуучуудын байгууллага, олон нийтийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хэзээнээс идэвхитэй оролцож эхлэсэн бэ?

Энэ бол их сонин. Би 2007онд улс төрийн сонгуулийн сурталчилгааны ажилд туслахаар ажилласан юм. Тэнд Монгол улсыг ерөнхийлөгчийн сонгуульд яваад Ц.Элбэгдорж 2008онд  Ерөнхийлөгч болж байсан. Ерөнхийлөгч болоод өөрийнх нь төрийн бус байгууллага Монгол улсад бол судалгааны Тинк Танк клубууд байх ёстой. Энэ Тинк Танк клубуудын эхлэл өдгөөгөөс 20иод жилийн өмнө бид нар Залуу лидер клуб гэж эхэлж байсан шиг судалгаа хийдэг хүрээлэн бий болгоё. Би тэрэнд олон нийтийн судалгааны хэвлэл мэдээллийн газрыг хариуцаад авч явах уу гэсэн. Тэрийг бол зөвшөөрөөд надад бол хүндэтгэлтэй сайхан санагдсан. Тэрийг чадах ядахаараа хийж явах үед сэлэнгэ аймгаас аймгийн залуучуудын холбооных нь аймгийн хэмжээний залуучуудын байгууллагын тэргүүнийг сонгох өөрчлөх  чуулган зарласан. Тэрэнд оролцох хүчээ үзэх сонирхол байна уу гэж сэлэнгэ аймгийн одоогийн улс төрийн байгууллагын хүмүүс санал тависан. Би эхлээд сэлэнгэ аймгийн мандал сум буюу зүүнхараагийн залуучуудын холбооны даргын сонгууль болох юм байна. Би тэгвэр орье гэхэд надад чи буруу ярьж байна. Сэлэнгийн зүүнхараа, Алтанбулаг, Сүхбаатар хөтөл гээд аймгийн хэмжээний залуучуудын даргын тухай ярьж байна. Өөр хүмүүстэй өрсөлдөнө гэдгийг хэлж өгсөн.